Bulgaars is mnogo truden

Op de deur van de keukenkast hangen aantekeningen. Over hoe je het meervoud van bepaalde zelfstandige naamwoorden maakt.  En hoe je "mijn tafel" zegt.

Als ik in Google "Bulgaarse taal" in tik staat er ergens, als antwoord op de vraag "Is Bulgaars een moeilijke taal?" dat Bulgaars bekend staat als één van de moeilijkste talen ter wereld om te leren.

Ik denk dat het eerste Bulgaarse woord dat ik in één keer herkende avtomivka was. Letterlijk is een avtomivka een wasbak voor een auto. Het is zeker geen wasstraat met van die leuke rollende poetsdingen waar je je auto doorheen kunt rijden. Het is meer een overdekt ding met een brandslang. Je moet zelf je borstel meenemen. Je komt hier om in de avtomivka's, nou ja in Popovo dan. Er zijn er bijna nog meer dan koffieautomaten. 

Na avtomivka bleef het lang stil met het herkennen van woorden.

En dat komt natuurlijk door het cyrillische schrift. 

Het cyrillische schrift komt voort uit het glagolische schrift dat, lang, erg lang geleden is verzonnen door de broers Cyril en Methodius (nu beide heilig en met een eigen feestdag en veel stambeelden). 

Vorig jaar kregen we hier iets dat je les zou kunnen noemen in het dorpshuis. Een probleem was wel dat juf Aneta geen Engels sprak. Maar het was verder reuze gezellig. We kennen best veel zelfstandige naamwoorden maar hoe je daar zinnen van moest maken, nee, niet echt. Verstaan gaat best steeds beter maar zelf iets zeggen, nee, niet echt.

Het Bulgaars als taal is natuurlijk iets dat je moet leren. Het heeft zijn eigenaardigheden. Maar welke taal heeft dat niet? Men plakt hier allerlei dingen achter een woord. Lidwoorden ook. En iets simpels als "een" voor bijvoorbeeld "taxi" is er niet. Een taxi is dus gewoon "takci". Ze zijn verzot op mannelijk, vrouwelijk en onzijdig, met de bijbehorende woordjes en uitgangen daarvoor. Taxi is onzijdig, de taxi wordt dan "takcita". En om het helemaal af te maken, de taxi's (meervoud dus) wordt "takcitata". 

Maar dat cyrillisch he.

Het cyrillisch kent letters die wij ook hebben, dat is dus geen probleem. Er zijn letters die wij niet hebben, dat is ook te doen. Nee, de grote struikelaar zijn de letters die hier een andere betekenis hebben. Onze p wordt hier gelezen als een r. En de hoofdletter B spreek je hier uit als v. En de c is een s. 

Is dat het dan?

Dat dacht ik maar het kan nog erger. Naast het gewone cyrillische schrift is er nog een ander cyrillisch alfabet. Die laatste is afgeleid van de handgeschreven versie van het cyrillisch. Onze i is in het gewone cyrillisch een и. Die и, en als je kijkt is het wel logisch wordt in het 2e cyrillische alfabet dan een и, en die lijkt dan wel weer heel erg op onze u. Gekmakend is het. Vooral ook omdat het me nog steeds niet duidelijk is wanneer de 2e vorm van het alfabet gebruikt wordt. Je ziet het soms in supermarkten, in folders, als kop van aan krantenartikel. Maar waarom? En ook wanneer?

Omdat we door de bomen geen enkel bos meer zagen gaan we nu elke week naar een heuse, echte les. In Targovishte. In de klas zitten nog 5 mensen, allemaal Engels. Ook de juf spreekt Engels. En we kunnen nu toch al mooi "kakво е преподавател" zeggen ("dit is een leraar")(maar dan wel één in het hoger onderwijs of universiteit want anders is het een уцител, maar dat lijkt me logisch).

(geen) vlees

De tegels die hier aan de muur in de keuken hangen hebben in elk huis waarin mijn ouders woonden gehangen. Vroeger, heel lang geleden, toen we nog op het dorp woonden had mijn vader, die slager was een eigen slagerij. Achter het huis was een slachtstal. Al kan ik me daar niets van herinneren. De tegels komen uit die stal. Toen de slagerij dicht moest hebben mijn ouders die tegels meegenomen, en de klok uit de winkel. Die klok hangt hier ook.

Vijf jaar geleden stopten Annet en ik met het eten van vlees. Het is langer geleden maar als ik niet precies weet hoe lang geleden iets is zet, of zeg ik altijd "vijf jaar". Vijf jaar geleden dus. Bij Annet had het te maken met een toen hoog aantal stalbranden waarbij veel dieren een zinloze en gruwelijke dood stierven. Ik vroeg me toen al een tijdje af wat mij precies het recht gaf om een levend wezen te laten doden, alleen maar om het op te eten. 

In Bulgarije noemt 3% van de bevolking zich vegetariër (in Nederland is dat 5%), 1% is veganist (in Nederland 2%). 63% van de bevolking eet elke dag vlees en 31% doet dat één of twee keer in de week. Een ouder dingetje dat rondhangt op het internet laat zien dat er per gezin 60 kilo vlees wordt gegeten, in Nederland is (of was want de cijfers komen uit 2018) dat 65 kilo. 

Heel fundamentalistisch is ons geen vlees eten trouwens niet. Als we bij buurman Jordan en buurvrouw Dushka eten dan kauw ik vrolijk het vlees dat ze op tafel zetten weg. Ik ken niet genoeg werkwoorden om uit te leggen dat ik geen vlees eet en al helemaal niet waarom ik dat niet doe. Jordan en Dushka horen bij de groep die één tot twee maal per week vlees eten. Die hoeveelheid heeft waarschijnlijk met inkomen, of beter de beperking van dat inkomen te maken. 

Uit een ver buitenland ontvangen we zo soms een vleesvervangersondersteunigspakket. En dat is fijn want hoewel het eerder aangehaalde artikel stelt dat best flink wat Bulgaren regelmatig vlees vervangende producten eet is het voor ons nog een hele expeditie om die producten te vinden. We rijden er één keer in de zeg drie weken voor naar Targovishte. Dat is een redelijk grote stad. Eenmaal daar worden er een stuk of drie supermarkten afgewerkt. Bij de één kun je tofu kopen. De ander verkoopt een soort discus, op de verpakking staat schnitzel al zal dat misschien een drukfout zijn. Je kunt er veganistische smeerselspul voor op brood kopen en bij weer een andere supermarkt zag ik, waarschijnlijk per ongeluk vegetarische salami. Al was de prijs wel zo dat je er eigenlijk een lening voor af moest sluiten. 

Om dit stukje leuk af te ronden moet ik nu misschien iets zeggen over dat er gekookt moet worden. Maar dat zou onzin zijn. Het is te vroeg, buiten schijnt de zon en de poezen lopen nieuwsgierig door de pas gebosmaaide tuin te snuffelen. 

Dan maar niet rond.

Het ding op de heuvel

Op de heuvel staat een ding. Of eigenlijk staat er op het heuveltje bovenop de heuvel een ding. De heuvel zie je al als je zo'n 50 kilometer naar het zuiden van de snelweg afdraait om naar Palamartsa te rijden. Na zo'n beetje 25 kilometer zie je dat er op de heuvel nog een klein heuveltje staat. Pas als je op de heuvel staat zie je dat er op het heuveltje een betonnen pilaar van een meter of vijf, zes hoog staat.

Al veel langer vraag ik me af wat die betonnen pilaar toch is. En waarom hij op dat bultige heuveltje staat. Wat doet hij daar? Wie heeft hem er neer gezet, en waarom?

Het is geen zomer meer. De bomen krijgen langzaam gele bladeren, andere worden rood. In de tuin hangen alleen nog kweeperen aan de bomen. De druiven zijn geplukt. Iedereen is bezig met wijn maken. Ook de zonnebloemen en de mais zijn allemaal weg. Wat handig is om het bultige heuveltje te benaderen want dat staat midden in een maisveld.

De heuvel, die tussen de dorpen Palamartsa en Kovachevets ligt heeft een naam, "Kalakotch". Het zal ongetwijfeld iets betekenen. Je loopt er (stevig doorlopen) in wat meer dan een uur naar toe. De heenweg gaat over iets dat ooit een asfaltweggetje was. Nu zijn het vrij ruime gaten met nog wat asfalt eromheen. Heel soms kom je een vrachtwagen met gekapte boomstammen tegen. Of een auto met een wegkijkende meneer, die in het geheimzinnige gebouw met erg veel (schotel)antennes werkt. Om het gebouw, aan het begin van het bos staat een vervaarlijk hek.

Eenmaal boven steek je een veld over en langzaam verschijnt dan het bultige heuveltje. Wat verder gekomen bleek dat misschien overal de mais verdwenen was, maar nog niet boven op de heuvel. 

Omdat er toch helemaal niemand was liep ik, moeizaam door het maisveld naar het heuveltje. Het was stil, de mais ruiste en ik vroeg me even af waar "Children of the corn" van Stephen King toch ook alweer over ging. 

Het heuveltje was dichtbegroeid, en steil. Bovenop het heuveltje stond inderdaad een betonnen, dunne, hoge pilaar. Het uitzicht was wijds. En dat was het wel. Nergens, op wat lelijke graffiti na stond iets. Er waren geen aanwijzingen, er was geen verklaring. Ik liep een beetje rond, en ging maar weer weg. 

Er was natuurlijk weer mais, een soms vaag pad en een stuk over beton omdat er daaronder een grote gaspijplijn loopt. Langs herfstig wordende bomen en struiken liep ik terug naar huis. 

De "Kalakotch" heuvel is 448 meter hoog. Het bultige heuveltje op de grote heuvel is, volgens de jongen die uitleg gaf in het museum in Popovo een Romeinse grafheuvel. De betonnen pilaar zou op het bultje staan omdat op die plaats Tsaar Boris III in 1937 naar militaire manoeuvres heeft staan kijken. Tsaar Boris overleed in 1943 toen hij terugvloog uit Berlijn. Bulgarije koos in de tweede, net als in de eerste wereldoorlog de kant van Duitsland. Die keuzes hadden niets met ideologie maar wel alles met geschiedenis te maken. Bulgarije wilde stukken land terug die men eerder in de Balkanoorlogen verloren had. En ze gokten dat ze die stukken eerder van Duitsland zou krijgen. Noord Macedonië hoort bij die stukken land. Bulgarije blokkeert nu nog steeds de toetreding van Noord Macedonië tot de EU. 

Van het één komt het ander. Niets gaat hier ooit echt voorbij.