Het gaat niet over de EU! En ook niet over de Euro!

Het was nog maar een paar uur nadat protesten de Bulgaarse regering ten val hadden gebracht en toch wisten veel buitenlandse sociale media mensjes het toen al heel zeker, het kwam door de EU. Of de Euro. En waarschijnlijk door alle twee. Het Bulgaarse volk was een lichtend voorbeeld voor de rest van het EU hatende deel van de mensheid.

Maar dat is dus gewoon kullebul. 

De afgelopen week, weken werd er in steeds meer plaatsen in Bulgarije, maar toch het meest in Sofia en andere grote steden geprotesteerd tegen de regering. Het protest werd hier het Gen Z protest genoemd. Veel jongeren die genoeg hadden van het gekonkel en van de corruptie gingen de straat op. Maar de protesten waren, denk ik veel breder dan Gen Z. Misschien kun je de demonstranten het best omschrijven, voor Nederlanders, als D'66 maar dan zonder euthanasie of genderpraat (dat is hier echt 3 lichtjaren te ver). Liberaal maar toch leuk of zo. Maar in ieder geval  erg pro EU.

Officieel, of eerst, ging het protest tegen de begroting voor 2026. In die begroting werden de belastingen voor de bevolking en de private sector verhoogd terwijl alleen de lonen in delen van de publieke sector stegen. Dokters, verpleegsters, leraren, ze kregen er geen cent bij. Politie en leger wel. Wat er verder met de gestegen belastingen werd gedaan was onduidelijk. 

Ook toen al kon je zien aan de spandoeken die meegedragen werden dat er misschien een echt doel was maar dat daarachter het eigenlijke doel lag. En dat was de woede en diepe afkeer van twee politici, Boiko Borisov en Delyan Peevski. Ze moesten, ze moeten weg. 

Borrisov is baas van de GERB, een midden/rechtse partij die altijd tussen de 20 en 24% van de stemmen haalt. Rond Borisov hangt de walmende stank van systemische corruptie. Peevski wordt nog meer gehaat, echt diep gehaat. De minderheidsregering van Borisov werd overeind gehouden door de steun van DPS - Nieuw Begin van Peevski. Rond Peevski hangt naast de stank van corruptie maar ook een gifwolk van geheimzinnige ondoorzichtigheid die "de achterkamertjes" van Den Haag haast tot iets gezelligs maken. Peevski is macht, corrupte macht, macht om, binnen en achter de macht. 

Nadat de omstreden begroting door de regering werd ingetrokken (en iets later onmerkbaar en haast niet veranderd weer werd ingediend) bleven de protesten aanhouden. Tegen Borisov, tegen Peevski en tegen de arrogantie van de in dit land echt corrupte macht en politiek. Voor eerlijke verkiezingen (per computer want met papieren stemmen wordt hier stelselmatig geknoeid), voor juridische hervormingen. 

En gisteren, donderdag 11 december, viel dan de regering.

Het is nu formeel aan de partijen in de Bulgaarse tweede kamer om een nieuwe regering te formeren. Maar de kans dat dat lukt is iets als -7. Dus komen er nieuwe verkiezingen. De achtste in vier jaar.

Gaat er dan iets veranderen? 

Het zou me verbazen. En ik denk het eigenlijk niet. Sofia is, zoals taxichauffeur Ali altijd zegt Bulgarije niet. Sofia is, een beetje overdreven, progressief, westers/Europees. Het platteland is conservatief, achterdochtig en (deels) pro Rusland. Er zijn teveel hyper nationalistische partijen en te weinig over de eigen schaduw en het eigen belang heen kijkende partijen. Net als bij de vorige "revolutie", die van 2020, zullen de "Hup EU" partijen waarschijnlijk wat groter worden en misschien een regering vormen. Maar die zal ongetwijfeld worden vermorzeld door de kliek van oude jongens krentenbrood (of hier is Kalasjnikovs misschien een beter woord).

Maar over een paar jaar zal de bevolking ongetwijfeld opnieuw in opstand komen. En wie weet, het moet een keer lukken.

Mijn leven als gids.

We kozen de mistigste dag sinds mensenheugenis voor het begin van mijn carrière als socialistische monumenten gids. In de auto zagen we nog hoogstens een halve hand vooruit. Maar, het was nu eenmaal afgesproken. Dus dan moet je.

Het was alweer een paar jaar geleden dan Annet en ik het monument vlakbij Strazhitsa vonden. Groot, overwoekerd en op de rand van instorten. Dat herinnerde ik me er van.

Chris, die dit jaar het boek "Waiting for the goats", over Palamartsa schreef vroeg me of ik hem het monument wilde laten zien. Hij had het weer eens, half verborgen vanuit de trein naar Sofia zien liggen en was nu toch wel nieuwsgierig geworden naar wat het eigenlijk was. 

De partizanen van de Gornooryahosky brigade begonnen met vechten in 1941(zo'n beetje toen Duitsland de Sovjet Unie binnenviel) (dat was geen toeval, de meeste partizanengroepen waren communistisch). Ze bezetten wat dorpen, trokken zich weer terug. In 1944 werd er zwaar gevochten in de heuvels en bossen achter het monument. Daarbij vielen onder de partizanen veel doden. Voor hen is het monument in 1976 neergezet (al kun je ook zeggen dat het monument is gebouwd als legitimatie van het communistische bewind).

Er bleek al vlug weinig veranderd te zijn. Hoogstens was het overwoekeren erger geworden. Het was maar goed dat het december was en dat er nauwelijks meer blad aan de bomen of struiken zat. Zo kon je jezelf nog een beetje in de goede richting duwen.

Ondertussen vertelde ik, een goede gids doet zoiets, wat ik wist over het monument aan Chris die er beleefd naar luisterde en net zo verbaasd was als ik toen ik het monument een paar jaar terug voor het eerst zag. Het is echt een groot ding. En het staat daar maar een beetje te vervallen. Genegeerd door bijna iedereen. 

Omdat het ding ook een aardedonker binnen heeft liepen we wat rond met zaklampen. Ik deelde mijn theorie dat de enorme betonnen buitenkant een soort van vlam moest verbeelden, waarschijnlijk omdat er binnen, precies eronder, een eeuwige vlam heeft gebrand. Ik had niet het idee dat mijn theorie echt aansloeg.

In een gangetje dat vol lag met van de muur gevallen puin keek ik aan het eind omhoog. En, zo was er toch iets nieuws, je kon daar omhoogklimmen! Het monument bleek, al is dat heel logisch eigenlijk, hol van binnen. Voor je gaat denken dat ik ook echt omhoog klom, ik heb een absurde hoogtevrees en zeker geen doodswens dus ik bleef beneden. Er zijn grenzen aan wat een gids doet. Chris woont al heel lang in Bulgarije dus die hoef je ook niets te vertellen over de bouwkundige kunsten van Bulgaren, ook hij liet het dus bij constateren. 

Door de nog steeds dikke mist reden we terug. Het was een fijne ochtend. En in de middag begon met het in elkaar steken van een tour langs brokkelige monumenten. U kunt zich opgeven in het reactie veld. De kosten zijn te verwaarlozen en souvenirs zijn er ook niet.

Maar dat deed ze dus toch maar niet.

Het ziet er gezellig uit, zo op de foto. Veel mensen. Veel gepraat, je hoort het bijna door het beeld heen. Het was de wens van Annet's moeder, die hierna gewoon Betsie heet al was het maar omdat dat korter is dan "Annet's moeder". Maar, het was dus de wens, dat doen ze daar in dat tehuis. De wens was wel naar voren gehaald. Buiten een sorbet eten. Met iedereen. Omdat dat nog kon. 

Maar iedereen die er was, misschien Betsie zelf ook wel, dacht, of wist, dat het bijna klaar was. 

Maar dat was het dus niet. 

Het blog is een beetje een rommeltje de laatste tijd. Net als in het echte leven is het ritme weg. Annet is in vijf weken drie keer naar Nederland gevlogen. En op zeven poezen passen is best leuk maar je hersenen gaan er toch wat raar van doen. Nou ja, of ze gaan raarder doen dan ze al deden.

Betsie kwam dit jaar in een tehuis terecht. Iets kleinschaligs voor dementerende mensen. Er werd erg tegenop gezien, tegen dat tehuis. Maar ze voelde zich er veel eerder dan gedacht best op haar gemak. Ze hielp met aardappelen schillen, want alleen maar zitten, wat is daar nou aan? Net toen iedereen een beetje aan de nieuwe situatie was gewend wilde ze een bord pakken, uit een kast. Het is een beweging van niks. Maar voor je dat kon bedenken lag ze al op de grond. 

Het leek eerst een gebroken heup. Maar dat was het dan weer net niet. Of toch wel, daar wil ik vanaf zijn. Betsie is 92 en, eerder dan ik me realiseerde ging het plots over of ze dan nog wel of niet geopereerd zou worden. Het werd "wel". Ik geloof dat het best goed ging, al blokkeer ik vrij vlug als het over pinnen in benen gaat. Mannen hebben dat, die kunnen nergens tegen. Maar, er werd dus geopereerd. Wat best goed ging. Maar daarna hield het bijna op. Er was een vreemde hoge koorts. Aftakeling, weinig tot geen contact meer, een soort van opgeven misschien. 

"Ik ben levensmoe" heeft ze tegen een dokter gezegd. Wat ik best een heldere gedachte vind. Met pillen en dat soort dingen werd gestopt. Er was altijd wel iemand bij haar. Annet ook, al moest ze daarvoor dan naar Nederland vliegen. 

Maar Betsie ging niet dood. Misschien dat het soms wel bijna zo leek. Ze heeft het geloof ik zelfs een keer aangekondigd, "Roep iedereen maar want ik ga dood hoor". Maar dat deed ze dus toch maar niet.

Annet woont nu alweer drie dagen in Bulgarije. Heel voorzichtig, heel langzaam wordt het iets rustiger. Soms hebben we het alweer over of Gijs nu wel of niet aan zijn oor geopereerd moet worden. Of over waar we een volgende keer gaan wandelen. Of over de absurde gedachte dat Betsie in februari misschien gewoon 93 gaat worden. Al is februari natuurlijk nog wel een heel eind weg.

Ik vond de grot!

Steek een schep in de grond en je vindt iets ouds. De meeste scheppen in de grond worden hier gezet door de mensen van het Historisch Museum in Popovo. En als ze wat vinden berichten ze daarover op hun Facebookpagina (echte websites zijn hier niet zo populair, te duur enzo). En die berichten jagen je (ok, mij) dan volledig de gordijnen in. Want ze doen het slim hoor, ze vinden een nog intacte Romeinse put, of een prachtig graf van lang geleden, en dat beschrijven ze dan glorieus. En met foto's. En daar gaat het dan "fout", want je kunt natuurlijk nooit zien waar dat wat er gevonden is nu precies staat.

Zo'n beetje links achter het dorp is een heuvel, wij noemen hem "De uitzichtheuvel". Hij kijkt uit over het dorp en er gaan nog wel eens (nou je, heel erg soms) mensen naar toe om te picknicken of zo. Je kunt aan de linkerkant omhoog maar dan moet je over een saai tractorpad. Aan de rechterkant is veel leuker maar dan moet je het dorp uitlopen langs een plek waar je, als je pech hebt, wordt achtervolgd door een clubje wild blaffende honden. Mocht je daar een gezellig beeld bij hebben, gisteren beten ze nog iemand. 

                                      (foto Historisch Museum)

In 2023 vonden de mensen van het Historisch Museum, min of meer per ongeluk, de ingang van een grot. Luid trompetgeschal want de gemeente Popovo had tot op dat moment nog geen grot. Er kwamen grotonderzoekers over en die deelden mee dat de grot iets van 7 meter lang was, en dat hij misschien nog wel verder liep. Iemand gaf als reactie op het Facbookbericht dat hij zeker wist dat er een heel gangenstelsel liep. Tot wel aan Ruse toe. Ruse ligt hier 60 kilometer vandaan. Bulgaren denken graag groots.

                                      (foto Historisch Museum)

Deze week liep ik het dorp uit zonder honden tegen te komen. Waarschijnlijk sliepen ze nog. Aan de rechterkant de heuvel op en dan fijn door het hoge gras en de dicht opeenstaande bosjes heen. Er was niemand, er was zelfs geen konijn of hert. Bovenop de heuvel zou ooit een kasteel hebben gestaan. Dus ik zocht een beetje naar de overblijfselen van ingestorte muurtjes. Maar die waren er natuurlijk niet. Maar er was wel een gat, een best groot gat. De ingang van de al eerder gevonden grot. Ik twijfelde niet. Nee zeker niet. Ik ging daar echt niet in. Weet je hoe claustrofobisch die dingen zijn, grotten? Ik vind de foto's van Historisch Museum al beklemmend. Maar ik weet nu waar de grot is. En dat lijkt me wel genoeg.

                            (foto Historisch Museum)

(Annet is ondertussen weer teruggekomen uit Nederland. En er vandaag weer naar toe gegaan. Je zou er vast een hoop over kunnen zeggen. Maar dat doe ik toch maar niet.)

(geen)

Ze hadden een beetje een "En wat ga je nu met ons doen?'" blik. Of misschien was het eigenlijk een "En hoe zit het met eten? Is er wel genoeg eten in huis? blik. Dat laatste ligt eigenlijk meer voor de hand.

Het is waarschijnlijk iets waar je wel aan denkt voor je naar een buitenland emigreert. Nou ja, ik niet. Ik heb al een tijd geen ouders meer en broers of zussen heb ik nooit gehad. Maar Annet zal er vast wel eens aan gedacht hebben. Dat er iets zou gebeuren met haar moeder. Of een broer of zus. Maar er is een verschil tussen denken en meemaken.

Meemaken is slecht nieuws te horen krijgen om vervolgens in een soort waas op zoek te gaan naar een vliegtuig, een vliegveld en hoe daar te komen. Vanmorgen vroeg ging ze op weg. Taxichauffeur Ali bracht haar naar het vliegveld van Boekarest. Vandaar vliegt ze naar Amsterdam om dan weer met een trein naar het oosten van het land te gaan. Voor misschien/waarschijnlijk/maar je weet het nooit/nee, waarschijnlijk toch waarschijnlijk, haar laatste bezoek aan haar moeder. 

Ik zou natuurlijk best, zonder het voorafgaande mee te delen zo om de week wat op dit blogje kunnen zetten. Vorige week vonden we na veel vloeken en tieren de wel erg goed in doornstruiken verstopte resten van een Romeinse villa. Of een herfstrondje, dat had ook gekund. Maar, dat zou gekunsteld zijn. Niet echt enzo.

Maar tegelijkertijd ben ik ook niet zo van de kommer en kwel of erger stukjes. Er zijn vast mensen die dat kunnen. Maar mijn zinnen worden er dan niet beter op. 

Ik blijf hier in Palamartsa. Er moet iemand tegen Gijs zeggen dat hij beter niet van die muur af kan springen, of tegen Wim dat hij Anneke niet achterna moet zitten. Maar dat schrijf ik misschien later nog wel eens op. Een keer. Al heb ik geen idee wanneer.