Water/geen water

"Oh! Wacht! Nee, echt, nee, het wordt nog erger. Luister".

Sinds de zomer hier zonder enige terughoudendheid is losgebarsten komt het water nog maar delen van de dag uit de kraan. Zo ergens in de loop van de ochtend, rond 10 uur of zo, wordt de straal een dunnig, sloom slap straaltje. In de avond keert de normale straal dan weer terug. Nu kun je daar goed mee leven maar omdat je op dagen waarin de 40 graden gehaald wordt weinig tot niets buiten kunt doen begon ik me af te vragen waarom er weinig water uit de kraan komt. En hoe is drinkwater eigenlijk geregeld in Bulgarije? Wie doet wat waar zeg maar.

Ja, dat klinkt saai misschien. Maar dit is Bulgarije, zelfs ogenschijnlijk saaie dingen blijken  hier vaak spannend of in ieder geval afwijkend dan wel reuze ingewikkeld te zijn.

Na een tijdje klikken op het internet kwam ik "The Bulgarian water crisis and privatization" van Logan Calichman tegen. En al vlug zei ik "Oh! Wacht! Nee, echt, nee, het wordt nog erger. Luister!"

Een paar "hoogtepunten".

De dammen van de bassins die elke stad of dorp heeft zijn in slechte staat. Ze zijn gebouwd in de communistische jaren 60 en 70 en daarna is er niet meer echt naar omgekeken. De Wereldbank stak 130 miljoen dollar in het verbeteren van een een aantal dammen en bassins. Toen het geld op was kon er geen enkele verbetering worden waargenomen. 

Zo'n 60% van het water dat door de waterleidingen stroomt gaat verloren. Pijpen breken, water lekt weg. In Duitsland lekt 7% weg.

De oude pijpen zijn of van staal en roesten of ze zijn van fiber cement. In fiber cement zit asbest. Asbest! Dit soort pijpen zijn in andere landen vaak verboden.

Er zijn 3 verschillende ministeries die zich elk met een deel van het wateraanbod bezig houden. En nog een speciale commissie. 

De 64 (!) bestaande waterbedrijven zijn het eigendom van de staat en de deelnemende gemeentes. Die samenwerking is zo ingewikkeld ingericht dat niemand precies weet wie wat doet en wie waar voor verantwoordelijk is.

Wanneer in Bulgarije na verkiezingen een nieuwe/andere partij de macht heeft gekregen betekent dit vaak dat managers van publieke voorzieningen als waterbedrijven vervangen worden door aanhangers van de nieuwe burgemeester of regering. Kennis is hierbij niet altijd een vereiste voor het krijgen van de nieuwe baan.

Dit is misschien een verklaring voor het hoge aantal medewerkers van de waterbedrijven. In Bulgarije werken er 7,7 mensen per 1000 aansluitingen bij het waterbedrijf. In Duitsland zijn dit er 2,5 en in Roemenië 1,9.

Een voorbeeld van de waanzin in dit land is de watercrisis in Pernik, een stad bij Sofia. In 2019 werd de minister voor milieu Neno Dimov (een verklaard niet gelover van klimaatverandering) gearresteerd. Het hele bassin bij Pernik was leeg, en kapot. Al jaren kregen de inwoners maar een paar uur per dag water. En dat terwijl het water uit het bassin met goedkeuring van Dimov meer dan overvloedig bleef stromen naar een belangrijke fabriek. Dimov wacht nog op zijn proces.

Na al die dingen bedacht ik me dat ik nu nog steeds niet wist wat nu precies de problemen in Palamartsa zijn. Zoals wel vaker was ik ergens de draad weer eens kwijtgeraakt. 

Maar, er is de aanhoudende droogte en de winters van de laatste jaren brachten ook al weinig sneeuw. De heuvels zitten, anders dan vroeger niet meer vol water. Dus misschien is het dat. Of misschien weer iets anders. Of het is alles tegelijk. Dat zou ook heel goed kunnen

Zomer

De beide bibliotheekmevrouwen waren de ramen van het Iskra gebouw aan het schoonmaken. Eigenlijk doet Aneta (van wie wij Bulgaarse woorden leerden) dat maar die is met vakantie. Ze is nog maar één dag vrij maar de bibliotheekmevrouwen grepen meteen hun kans. Dat zal door de vete tussen de twee clubs voor gepensioneerden komen. Aneta hoort bij de ene club, de bibliotheekmevrouwen bij de andere. 

In de bibliotheek zelf was het, zoals altijd stil. De tafel voor knutselactiviteiten was nog leeg. Ik sloeg het plastic afdekzeil dat er hangt in verband met een eerdere lekkage voor de kast met Engelse boeken (niet op alfabet) opzij. De bibliotheekmevrouw prees ondertussen een dunne Bulgaarse geschiedenis bij Annet aan. Omdat we nog niet uit kunnen leggen dat we dat al een keer hadden meegenomen hebben we het opnieuw geleend.

In het winkeltje van Stefka, zo'n beetje tegenover het Iskra gebouw was het stil. En erg warm, net als in de bibliotheek is er geen airco. Ze had, ondanks de warmte opgeruimd. Brood was er wel, tomaten niet. Maar die neemt ze vanmiddag, als de winkel na de pauze tussen 12 en 4 weer opengaat mee uit haar eigen tuin. 

Toen we thuis kwamen lagen de poezen her en der te slapen. Een enkeling werd wakker en keek ons aan met een licht vertwijfelde "Waar is toch dat beroemde hitteprotocol van jullie Nederlanders?" blik aan. 

Het is zomer en als het net zo gaat als vorig jaar komt het tot bijna in oktober nog maar heel soms onder de 30 graden. 

In het dorp is het nog stiller dan anders. Na 10 uur 's ochtends zie je nauwelijks meer een mens buiten. Er zijn alleen de geluiden die de machines maken op het land, buiten het dorp. Ze oogsten graan. Die velden zijn bijna allemaal al gedaan. Er groeit nog mais, en de zonnebloemen staan te verdorren. 

Verder is het stil.

22%

Dit:

Annet en ik zochten een grote plaat hout. In Nederland ga je dan naar een bouwmarkt. Je wijst iets aan, iemand zaagt wat en na 10 minuten sta je weer buiten. Hier dwaalden we erg lang over het terrein van bouwmarkt Dudo. Met een meneer sjokten we vele bouwvallige loodsen in, en ook weer uit. In de aller, allerlaatste loods lag wat we zochten. Met een vervaarlijke motorzaag werd de plaat autopassend gemaakt. En omdat de auto minder breed bleek dan hij leek daarna nog een keer. Ondertussen was ik tegen een ijzeren paal aangelopen die ergens uit de muur van een loods stak. Bulgaren lopen er onder door, die zijn bijna altijd kleiner dan ik. Alles bij elkaar duurde het langer dan een uur. Maar we hadden het hout, met wat eigen bloed er op.

Of:

We reden naar Tabachka, een onooglijk klein plaatsje. Volgens het commentaar van een bezoeker dat ik op het internet tegen kwam zouden er daar duidelijk bewegwijsde routes zijn. Naar grotten en andere dingen. Tot onze enorme verbazing bleek dit echt echt zo te zijn. Meestal is er een verbleekt bordje bij het begin en verder zoek je het maar uit. Maar in Tabachka, keurig. Een route bracht ons op een smalle richel, tegen een vrij hoge rotswand aangeplakt. Na het tweede "Dangerous section!!!" bordje hielden we het voor gezien. Pas toen ik de foto van het bordje later bekeek zag ik dat het om een waarschuwing uit een hardloopwedstrijd ging. Er lopen mensen hard over een smalle richel, hoog langs een loodrechte wand! Dit volk lijkt soms een aaneenschakeling doodsdriften.

Moeiteloos kun je over deze belevenissen een leuk blogje tikken. Maar dat wat het langst bleef hangen in de afgelopen dagen was een kort berichtje dat ik las op het internet. 

Het ministerie van werkgelegenheid stelt voor de armoedegrens in Bulgarije aan te passen. Als het voorstel wordt aangenomen ligt de armoedegrens met ingang van 1 januari 2023 op 504 leva. Dat is 202 euro. Nu zijn prijzen in geen land gelijk dus bij zo'n bedrag kun je nog denken, "ach", of "tja". Maar, na de aanpassing zullen er in Bulgarije nog 1,5 miljoen mensen onder die armoedegrens leven. Dat is 22% van de bevolking.

22% van de bevolking leeft onder de armoedegrens. 

22%.

Een jaar

"Nee, ik weet niet hoe je het precies moet noemen. Maar er is een verschil, hoezeer je je hier ook op je gemak kunt voelen. Iets met een andere collectief geheugen of zo. Wacht, bijvoorbeeld, ik keek een stukje van Paul McCartney op Glastonbury. En toen bedacht ik me wat er zou gebeuren wanneer sir Paul hier op het dorpsplein op zou treden en "Hey Jude" zou spelen. Helemaal niks! Dat zou er gebeuren. Geen van de Bulgaren zal "Na na na nananana" mee gaan zingen. Dat zegt ze helemaal niks. Hoogstens gaat er één zijn accordeon halen maar die gaat dan waarschijnlijk zijn eigen traditionele dansjes spelen. En nee, dat is niet erg. Helemaal niet. Maar het is wel een verschil."

"Je vroeg of ik, nu we hier precies één jaar wonen ook negatieve dingen over Bulgarije kon zeggen. Of dat het hier allemaal fantastisch is. Nou, fijn is het wel maar paradijselijk natuurlijk niet. Er zijn vervelende dingen. Ik doe er vier, goed?"

"Ik kan het aantal niet witte mensen die ik het afgelopen jaar zag letterlijk op de vingers van één hand tellen. En dan houd ik nog een vinger over. Dat is, als je uit Nederland, en zeker Den Helder komt wel heel erg eenvormig en waanzinnig saai ook. Ik kan van alles over dat gebrek aan kleur veronderstellen maar dan wordt het denk ik heel onvriendelijk."

"De publieke dienstverlening, om het maar een naam te geven, die is nogal, zwak ontwikkeld. Er gaat de laatste tijd in het dorp geen week voorbij zonder problemen met de watertoevoer. Nu wonen wij gelukkig in een laag deel van het dorp maar hoger in het dorp komt er soms dagen geen water uit de kraan. Een Bulgaarse belde laatst naar het Waterbedrijf. Die werd compleet uitgescholden. Hoe ze het in haar hoofd haalde om te bellen en te vragen wanneer de storing verholpen was. De wegen zijn een kunstige lappendeken van hobbelige, slordige reparaties en het vuilnisophaalbedrijf zal best een ophaalschema halen maar ik gok dat het op toeval is gebaseerd. Vorige week was er nog een vuilniswagen in het dorp maar die was vol voor hij bij onze container was. Die container staat nu, overvol bij 33 graden in de brandende zon te wachten tot er misschien weer eens een vuilniswagen met ruimte komt."

"Bijna iedereen in het dorp heeft minstens één hond. Die komen allemaal nooit echt naar buiten. Ze zitten in een brakkig hok op het erf. Vaak zitten ze aan een ketting. Hun hele leven lang. Geen kat of poes wordt gecastreerd of gesteriliseerd. Alles fokt zich een slag in de rondte en er kijkt niemand naar om. Leuk een poes. Is de poes weg? Ook goed. Dieren zijn een soort ruis op de achtergrond. Als je ze niet op kunt eten negeer je ze. En ik wil niet weten hoe ze hier met boerderijdieren omgaan, gelukkig aten we al geen vlees meer voor we hier naar toe gingen."

"Arbeidsmigratie. Misschien valt dat voor het individu niet onder negatieve dingen, maar voor het collectief, dit land, nou ja, ik ben daar iets anders over gaan denken. Hier in Bulgarije is het minimum loon 700 lev (350 euro). Heel veel mensen, vooral jongeren trekken naar het buitenland om daar, soms ver beneden hun niveau beter betaald werk te doen. Dat is natuurlijk fijn voor hen zelf maar voor dit land is het dramatisch. Vooral omdat ze vaak niet terugkomen. Nergens krimpt de bevolking zo snel als hier. Kennis vloeit weg, de staat kan minder belasting heffen en daardoor de gaten in de weg niet repareren en de bevolking vergrijst ijzingwekkend. Op termijn is dat een enorm probleem."

"Precies een jaar vandaag. Ja, een jaar geleden rolden we oververhit de auto uit. Ik geloof dat we meteen dozen begonnen uit te pakken. Het bevalt hier, erg zelfs. En nee, helemaal, of zelfs maar voor een flink deel zal ik dit land wel nooit echt snappen. Daarvoor zijn er teveel verschillen, zoals met "Hey Jude". Soms, als we door een dorpje rijden en er staat muziek aan in de auto dan zet ik het raampje iets verder open. Dan hoort iemand die we voorbij rijden misschien net James Brown een ijselijke gil geven. En als we nu maar lang genoeg rondrijden werken we zo een heel klein beetje een verschil weg."