Missionis, 1800 m

Missionis is een van de honderd dingen die je moet zien in Bulgarije. Vinden de Bulgaren. Het is, of zijn de overblijfselen van een oud Byzantijnse/middeleeuwse stad. Missionis is 70 hectaren groot. Er zijn 4 kerken, een fort, een stadswijk en een waterbassin. Het ligt op een heuvel, pal naast dat wat hier voor een snelweg doorgaat. 70 hectaren groot dus.

De eerste keer dat we er heen wilden konden we het niet vinden.

En de tweede keer bijna weer niet.

Misschien is het overal zo, en valt het me hier pas op maar "men" heeft hier vaak de onhebbelijke neiging om ver voor je in de buurt bent een bordje met de naam van daar waar je heen wilt langs de kant van de weg te zetten. En daarna niets meer. 

Langs de snelweg stond een bruinig bordje. Mooi glimmend ook. Missionis 1800 m stond er op. De eerste keer dat we Missionis zochten begonnen we twee kilometer na het bordje ongerust rond te kijken. Rechts was niets, links een steile heuvelwand. Nergens kon je van de weg af. Na een minuut of 10 keerden we vloekend om, zochten tevergeefs nog een keer en reden daarna teleurgesteld naar huis. De tweede keer vond ik dat we meteen na het bordje de snelweg schuin over moesten steken en moesten parkeren bij een restaurant. Dit idee leidde tot zware onenigheid over wat er wel en niet kon op een snelweg en discussies over dat er niet voor niets 1800 m op zo'n bordje stond. Na nog meer verschillen van mening keerden we op een plek waar dat niet kon en reden we terug naar het parkeerterrein bij het restaurant. 

Gevonden.

Mocht je ooit in Bulgarije komen, en dan ook nog hier in de buurt zijn dan is Missionis het perfecte buitenuitje. Als je het kunt vinden. Een bultig stenen pad loopt lekker omhoog en her en der langs het pad zijn leuke ruïnes. Met uitlegborden, ook in het Engels! De bijzonderste zijn de ruïnes van de kerken. In twee van deze eeuwenoude gebouwen hebben mensen altaartjes gemaakt, met kleine icoontjes en kaarsen. En niemand haalt dat weg, nergens staat een bordje met "verboden kaarsen te branden in deze belangrijke opgraving".

Na alle ruïnes liepen we over een vaag bospaadje, nergens was meer een gebouw, nergens was meer een richting. Maar het bos was vriendelijk en na een tijd waren we weer bij het begin. Daar zat nu een oudere meneer op een stoel naast een hokje. Misschien was hij er voor de entree, misschien deed hij iets met informatie. Maar hij bleef zijn krant lezen en deed verder geen moeite.

We kwamen verder vier bezoekers, die volgens ons later verdwaald zijn en één meneer die paddenstoelen zocht tegen. 

 

 

De Tracische tombe van Gagovo

(2018)

Voor iemand die hier woont en de tombe tot nu toe nooit had kunnen vinden schreef ik het een tijdje terug geloof ik zo op, "Loop door Gagovo heen, ga bij het verblekende bord rechts het landbouwpad in. Kijk, wanneer het pad begint te dalen naar links. Wat verder weg zie je iets dat een grote, boerenschuur lijkt, het dak glimt flink in de zon. Loop er heen (er is niet echt een pad) en duw jezelf door het onkruid. Er hangt een roestige metalen plaat. Dat is de deur".

Jaren geleden vond Annet in een krocht van het internet een pdf van de enige toeristische brochure die er ooit gemaakt is over het gebied waar we wonen. De brochure (Operational Program "Regional Development" 2007 - 2013, gemaakt met EU geld) zegt over de Tracische tombe bij Gagovo onder meer dat de grafheuvel in 2009 is blootgelegd en dat het graf stamt uit de vierde eeuw voor Christus. Verder is de architectuur monumentaal en heeft het twee ronde kamers. Een graf met twee ronde kamers was nooit eerder gevonden in Bulgarije. De folder spreekt verontschuldigend over het nog niet toeristisch ontsloten zijn van de tombe.

Ik ga niet doen alsof ik ook maar iets van verstand heb van Tracische graven. Maar oud steen, zulk zo oud steen, ik vind het prachtig. Dat het er nog is, dat je het nog kunt zien, aan kunt raken. Een hoogtepunt in mijn leven was het, niet bepaald legaal, beklimmen van een luchtschacht van de grote piramide van Gizeh. Was het mooi? Nee. Had het zin? Ook niet. Maar het voelde wel fantastisch.

(2018)

De tombe bij Gagovo is geen piramide. De wandeling er naar toe, zo'n twee uur vanaf het huis waar we wonen, door weidse velden met heuvels op de achtergrond is leuker. De tombe zelf is een rommelig rommeltje. Stenen her en der. Maar je staat wel in een uniek bouwwerk van eeuwen en eeuwen oud. In Nederland was er ongetwijfeld een kassa, een uitleg met gids, audiotour, hekjes, een ding met koffie, rare broodjes en souvenirs. Hier is er niets. 

(2022)

Laatst, toen we bezoek hadden liepen we weer eens naar de tombe. Sinds vorig jaar augustus waren we er niet meer geweest. De tombe was er nog. Maar de beschermende constructie er omheen was afgebrand. Over de oude stenen lagen verkoolde houten pilaren. De metalen onderdelen van het dak waren weg. Het was een treurig makend gezicht. Vooral omdat je je hier, waar alles langzaam gaat en er nergens geld voor is, meteen afvraagt of de beschermende constructie wel teruggebouwd gaat worden, en wanneer dan. 

(2022)

Annet heeft een berichtje gestuurd naar de Facebookpagina het museum van Popovo (het museum heeft geen website), waar het graf onder valt. Of zij wisten wat er gebeurd was met de tombe. Daarop heeft ze niets gehoord. 

PS Op 18 mei liet het museum weten dat het Ministerie voor Cultuur de gemeente Popovo heeft verplicht om de beschermingsconstructie te herstellen. Het museum verwacht dat de gemeente zich aan die verplichting gaat houden. Dat laatste kwam op mij wat formeel over maar misschien praat/schrijft men hier zo. Hopelijk is de constructie voor de volgende winter hersteld.

Het graf van de profeet

Het bordje is aan een boom gespijkerd, ergens langs de smalle weg tussen Ivancha en Baba Tonka. In Nederland zou er "Bouwterrein" of misschien "Grofvuil" op hebben gestaan. Maar hier staat er "Graf van de profeet" op zo'n bordje. 

We hadden bezoek. Een broer van Annet en zijn vrouw bezochten Bulgarije. Met de trein gingen ze van Sofia (waar wij alleen het vliegveldhotel kennen) naar Plovdiv (daar is een jazzfestival maar omdat we voor Gijs moesten zorgen bleven die kaartjes vorig jaar ongebruikt) en Veliko Tarnovo (wij kennen daar de Jysk en een winkel waar je wandelschoenen kunt kopen). Daarna stopte hun trein op het vrij enorme en langzaam verkruimelende station van Popovo. 

Nadat we met zijn vieren redelijk succesvol een te steil pad bij de waterval van Pirinets naar beneden hadden gelopen en daarna iets minder eenvoudig weer omhoog waren gekomen stopten we bij het bordje. Het graf van de profeet laat je tenslotte niet ongezien aan je voorbij gaan. 

Tot onze, misschien verbazing, of opluchting, al kan het ook vreugde zijn, vonden de bezoekers Bulgarije een veel mooier land dan ze van te voren bedacht hadden. De bezochte steden waren misschien soms rommelig maar de moeite waard, en het landschap was ook al mooi. Hier, in het weinig toeristische oosten liepen we naar het Tracische graf bij het volgende dorp en ontdekten dat de houten constructie die het graf beschermt was afgebrand. De ruïne bij Cherven was gelukkig niet verder geruïneerd. En we weten nu dat er bij de waterval bij Pirinets slangen zijn. 

Het graf van de profeet ligt verscholen in de bosrand, links van een oude weg. Het graf is klein, er staat een hekje om van oud hout. Er is een grafsteen met erg veel onkruid er omheen. Aan een boom hangt een bord met een tekst die langzaam aan het verbleken is.

Het was fijn om bezoek te hebben en om weer eens Nederlands te praten. Dat doen Annet en ik natuurlijk onderling ook maar verder is het hier toch praten in het Engels of matig Bulgaars. En we hadden het weer eens over iets anders dan de poezen en of we het gras nu wel of niet moeten maaien. Maar, raar genoeg misschien, juist door dat weer heel erg Nederlands praten zaten we na het vertrek van het bezoek even met een klein "Wie zijn we en wat doen we hier?" gevoel. Door de dingen die we deden met het bezoek leken we zelf ook weer even toeristen die zo weer naar huis gaan. Alleen is er in Nederland geen huis meer. Gelukkig lekte vanmorgen de kraan in de badkamer en zijn de poezen volledig van slag doordat er plots een hond in de tuin rechts van ons zit.

Op het bord aan de boom staat, samengevat, dat er 350 jaar geleden een man zo hard heeft gebeden dat het licht van God in een boom is verschenen. Deze man ligt in het langzaam overwoekerende graf. Zijn naam is op het graf niet meer te lezen en ook op het bord staat het niet. Een naamloze profeet. Wat ik, al kan aan mijn bui liggen erg Bulgaars vind.

De jaarvergadering

Toen de voorzittende mevrouw al meer dan vijftien minuten bezig was met vertellen wat er de afgelopen twee jaar allemaal gebeurd was keek ik even om. De meeste aanwezigen hadden een "waarom ben ik hier naar toe gekomen en hoelang gaat dit nog duren?" blik in de ogen. En zij verstonden tenminste nog wat er gezegd werd.

De pensionerski klup van de Iskra Chitalishte had haar jaarvergadering. Een Chitalishte is een fysiek gebouw waar een zaal is voor toneel, zang en dans. Er is een bibliotheek en er zijn ruimtes waar clubs hun clubdingen doen. Chitalishtes bestaan hier al sinds de 18e eeuw en hebben een belangrijke rol gespeeld in het levend houden van de Bulgaarse identiteit tijdens de Ottomaanse tijd. De pensionerski klup, de woorden zeggen het al is de club van gepensioneerden. Buitenlanders kunnen er ook op niet gepensioneerde leeftijd lid van worden. Wat weer handig is om het dorp te leren kennen en je kreupele Bulgaars te oefenen. Omdat een perfecte wereld ook in een minuscuul dorp niet bestaat is er nog een club voor gepensioneerden. De twee clubs praten niet met elkaar. De pensionerski klup heeft ook ruzie met de bibliotheek al wil niemand zeggen waarom, ik gok dat ze dat zelf eigenlijk ook vergeten zijn. Maar een fijne ruzie laat je niet zomaar schieten.

Tijdens de jaarvergadering (die ruim te laat begon omdat één van de bestuursleden niet op kwam dagen) werd verslag gedaan van de afgelopen twee jaar. Vaak viel het woord covid en online. Daarna hield een andere mevrouw een financieel verhaal. Hoe langer ze aan het woord was hoe scheller ze begon te praten. Een volgende mevrouw, we waren nu ruim een uur bezig, deed het financiële verhaal nog een keer over. Ze wuifde meerdere malen met een papier dat denk ik de statuten bevatte. Ook het woord 'sponsori' viel vaak. 

Omdat mijn kennis van het Bulgaars voornamelijk bestaat uit zelfstandige naamwoorden ontgaat me een ontzettende hoop. Maar, en dat deed ik eigenlijk ook al tijdens vergaderingen in Nederland je kunt wel je eigen verzonnen zinnen invullen. Zo weet ik bijna zeker dat de voorzitster na anderhalf uur, ze leunde half boos na achteren en wuifde met haar hand van "ga weg" (al kan dat hier ook betekenen "kom hier") tegen een insprekend lid in de zaal iets zei als "Als je nu voortaan op tijd die futiele contributie betaald en niet alles opmaakt aan vette chocolade en over de datum koekjes waren we niet bijna failliet". 

Het probleem van de klup, werd uitgelegd door iemand die wel Bulgaarse werkwoorden kent, is dat er teveel geld gaat naar het zanggroepje waardoor er te weinig is voor andere activiteiten. Sommigen vonden dit, anderen weer niet. En iedereen legde zijn of haar standpunt omstandig en vooral langdurig uit. Het deed me op de één of andere manier erg denken aan een werkoverleg uit mijn bibliotheektijd.

Hierna mocht er gestemd worden voor een nieuw bestuur. De uitkomst leek me enigszins voorgekookt. De bloemen voor de zittende, en verliezende voorzitster stonden al klaar. De nieuwe voorzitster had zich al gehuld in haar orthodox paasbeste kleren. Ze hield na haar overwinning een, ook weer langdurig woordje. Ik dacht te begrijpen dat ze zei dat we de klup niet alleen als club maar veel meer als een sociaal collectief moesten zien. Iets in mij neuriede toen "Sign of the times". 

De vergadering duurde ruim twee uur. Ik heb een klein beetje begrepen waar het over ging en verder heb ik in mijn hoofd zeker twee scenario's voor nieuwe, en extreem oubollige afleveringen voor Midsummer Murders geschreven. En ik heb nu al zin in de vergadering van volgend jaar.

 

Pensioen

Het gemeentehuis van Palamartsa heeft vier verdiepingen. Maar alleen de begane grond en de eerste verdieping worden gebruikt. Op de begane grond is een soort klusruimte, verder staat het leeg. Op de eerste verdieping, aan een smal gangetje, is het kantoor van de postmevrouw. De mevrouw die de financiële dingen van de gemeente regelt heeft er ook een kantoortje, er is een ruimte waar soms een verpleegkundige zou zijn en de kamer van de burgemeester is er. De burgemeester is er zelden. Meestal repareert die een weg. Als hij niet bemiddelt bij een ruzie. 

Er zou een pakje afgeleverd zijn. Dat zei tenminste de melding die de verstuurster per mail kreeg. Meestal belt dan de postmevrouw maar voor de zekerheid gingen we even kijken. Er was een heus rijtje. Iedereen was oud, sommigen liepen letterlijk krom. Het was de dag dat mensen hun pensioen op konden komen halen. 

Het was al de vierde die ik zag. Maar de vorige drie reden we achterop. Bij die drie, die op de drukke weg van Dralfa naar Popovo liepen had ik wel gezien dat ze allemaal een karretje voortduwden. Een gammel karretje. Ook de vierde, degene die ik in het gezicht kon kijken liep achter een karretje, of beter, een heel oude kinderwagen. De man was oud, zijn gegroefde gezicht straalde een mengeling van droefheid en diepe vermoeidheid uit. Zijn slecht zittende kleren leken maar iets minder oud dan hij zelf. De kinderwagen die hij aan de uiterste zijkant, nog net op het asfalt, van de weg voortduwde zat vol met hout. Takken, blokken. Verderop was een bos, daar zal hij het hout bij elkaar gezocht hebben. Het was half maart, de kou van de winter duurde veel langer dan verwacht. Het hout waar de man thuis mee stookte zal op geweest zijn.

Het ophalen van het pensioen duurde lang. Er werden nummers genoemd, papieren getoond. Dan ging de deur open en liep iemand langs de bank waar wij zaten te wachten. Een meneer die erg moeilijk liep, al is lopen een te makkelijk werkwoord voor de manier waarop hij zich voortbewoog had de net gekregen bankbiljetten nog in zijn hand. Wanneer je nauwkeurig gestaard had zou je het totaalbedrag zo uitgerekend kunnen hebben. Hij groette en ging daarna halsbrekend lastig de afbrokkelende betonnen trap af.

Het leven is hier goedkoper dan in West Europa. Maar niet zoveel goedkoper. Benzine, gas en ook hout zijn fors in prijs gestegen.

Het pensioen is hier 538 lev per maand. Één lev is € 0,51.