"Heeft u ook een roman uit Bulgarije?"

Vanaf mijn zestiende tot mijn achtenvijftigste werkte ik in bibliotheken. In die tijd beantwoordde ik vaak, of soms, of op het hoogtepunt van mijn carrière nog maar zelden vragen van bezoekers. In al die jaren heeft er nooit, en ik heb dat bijgehouden, iemand gevraagd naar een boek over Bulgarije. Er was geen vraag over fictie. Er was geen vraag over non fictie.

Bulgaarse fictie, of boeken over Bulgarije, er zit niemand op te wachten. Het lijkt me dus goed dat ik eens een lijstje maak van wat er in mijn boekenkast staat. Daar is geen behoefte aan. Er is ook geen vraag naar. Al met al, het heeft geen zin. Daar doe ik het voor.

Vandaag romans.

Julian Barnes - Het stekelvarken. Dunnig boek over het proces tegen een voormalig communistisch dictator. Al vlug blijkt dat het einde van het proces net zo vaststaat als bij de showprocessen die de communisten zelf organiseerden. Zoals wel vaker gebruikt Barnes de realiteit om die vervolgens wat te herschikken. Nergens in het boek wordt Bulgarije met name genoemd maar de dictator die terecht staat is Todor Zhivkov. Zhivkov was een wat boerse man die aan de macht was van 1956 tot 1989. In de realiteit werd hij veroordeeld maar vanwege zijn gezondheid mocht hij zijn straf thuis uitzitten. In 1996 werd hij alsnog vrijgesproken. In '98 overleed hij. Fijn boek, goed geschreven. Aanrader.

Kapka Kassabova - Street without a name. Er worden niet erg veel Bulgaarse boeken in het Nederlands vertaald. Vaak begrijp ik dat, bij dit boek is het jammer. Kassabova beschrijft haar jeugd in Sofia tijdens het late socialisme. Vanaf de jaren 70 was het idealisme wel verdwenen in Bulgarije. Onder het late socialisme was er een soort van stilzwijgende overeenkomst tussen staat en bevolking. De staat bemoeide zich niet al te opzichtig met de bevolking en de bevolking deed alsof ze nog in de leuzen geloofde. "Street" is een mooi, soms hilarisch maar natuurlijk ook droef verhaal over opgroeien in de grauwe flats aan de randen van Sofia. 

Kapka Kassabova - Border. Ik dacht dat dit boek ook in het Nederlands was vertaald maar ik kan het zo vlug niet vinden. Heel erg zonde. In "Border" reist Kassabova langs de grens van Bulgarije met Turkije en Griekenland. Ze spreekt er mensen en schrijft hun verhalen en geschiedenissen op. Dat klinkt misschien wat simpel maar Kassabova kan razend knap, toegankelijk en vooral erg menselijk schrijven. Leest dit boek allen! 

Ilija Trojanow - Macht en verzet. Ja, een vertaald boek. Twee mannen, Konstantin en Metodi groeien op in hetzelfde Bulgaarse stadje. Konstantin gaat in het verzet tegen de socialistische machthebbers. Metodi komt bij de binnenlandse veiligheidsdienst terecht. Konstantin pleegt een aanslag, wordt gearresteerd en voor jaren opgesloten. In het boek probeert hij, jaren en jaren later te achterhalen wie hem verraadde. Trojanow neemt zijn tijd voor het verhaal, 440 pagina's doet hij er over. Dat is wat lang. Te lang misschien. Boeiend is de moeite die Konstantin moet doen om zijn eigen dossiers in te zien die de veiligheidsdiensten over hem hadden. Dat is hier nogal een open zenuw, die dossiers. Er is lang aan allerlei touwen getrokken om de dossiers openbaar te maken. Heel even waren ze dat maar toen was er toch plots weer een bezwaar en was (en is) alles weer geheim. Omdat de kans klein is dat je dit boek ook echt gaat lezen kan ik wel verklappen dat de aanslag waarvoor Konstantin werd veroordeeld een aanslag was op een beeld van Stalin. Slechts één voet van het beeld werd lichtjes beschadigd. O, en de aanslag heeft echt plaatsgevonden las ik laatst. 

Ilija Trojanow - De wereld is groot en overal loert redding. Prachtige titel. Het boek gaat, volgens de achterflap, over Alexander die vanuit Bulgarije vlucht naar Italië en later Duitsland. Maar gelukkig wordt hij niet. Ondanks de prachtige titel is het me nooit gelukt het boek uit te lezen. Ik probeerde het laatst weer en ik kwam tot pagina 43. Bulgaarse literatuur wil zich nog wel eens te buiten gaan aan oeverloze zinnen zonder al teveel interpunctie en vooral zonder enige doelgerichtheid. En er is nogal een hang naar mystiek (of een ander woord waar ik nu niet op kan komen). Ik kan daar weinig mee. Maar, prachtige titel.

Miroslav Penkov- East of the west, a country in stories. Korte verhalen. Ook dat nog. Verhalen over een jongen die emigreert naar de VS en op eBay het gebalsemde lijk van Lenin koopt en het op laat sturen naar zijn achtergebleven grootvader. Verhalen over liefdesbrieven van zestig jaar terug. En het ongemeen droeve verhaal over een jongen die verliefd is op een meisje aan de andere kant van de rivier. De rivier wordt een ondoordringbare, politieke grens en wanneer hij jaren later eindelijk bij het meisje kan komen, ach, het is te treurig. Maar mooi treurig. Ik lees het boek eens in de paar jaar en het verveelt nooit.

Hristo Karastoyanov - The same night awaits us all. In 1925 ontmoeten de anarchist Sheytanov en de dichter Milev elkaar. Ze besluiten samen een literair tijdschrift op te richten. Als Milev een gedicht over de bloedig neergelslagen opstand van 1923 publiceert duiken de veiligheidsdiensten (ja, ook toen al) op de twee. Het loopt daarna erg bloederig en erg slecht met hen af. Prachtboek maar ik geef toe dat je er waarschijnlijk voor in Bulgarije moet wonen. En je moet een meer dan oppervlakkige belangstelling hebben voor de opstand van 1923. "Leuk" is de toelichting die de vertaler geeft. Het boek is geschreven in één van de 40 (!) werkwoordsvormen die het Bulgaars heeft. De door de schrijver gebruikte vorm gebruik je als je het hebt over gebeurtenissen waar je zelf niet bij bent geweest. Niet te doen, verzucht de vertaler. Ik bedacht me dat ik nog maar vier werkwoordsvormen ken. En van die vier is er één (het imperfectief) die ik heel soms denk te begrijpen maar dan, nee toch weer helemaal niet.

Ook nog erg beroemd is Georgi Gospodinov. Hij schreef "De wetten van de melancholie". Dat boek heb ik ooit gekocht maar ik heb het niet meegenomen naar Bulgarije en ik kan me er ook niets van herinneren. Gospodinov won de Booker prize 1923 voor "Schuilplaats voor andere tijden". Ik bladerde door dat boek toen ik vorig jaar in Nederland was maar, nou ja, mocht je het gelezen hebben en het is toch de moeite waard en te begrijpen laat het me dan even weten.

Meestal regent het hier in april. Maar dit jaar is de regenmaand wat opgeschoven. Grote kans dat ik daarom volgende week de non-fictie doe. Dat je dat vast weet.