Rondje bij het dorp (kort)

Sefi heeft 10 melkkoeien die in een oude stal staan. Er zijn nog zo'n 15 tot 20 andere koeien. Daar verkoopt hij er soms één van. Of er wordt er één geslacht. Maar dat negeer ik. Annet haalt er soms melk, rond half negen. Ik liep daarna een rondje dat, doordat we met de auto naar de boerderij reden geen echt rondje was. 

Wanneer je het dorp uitloopt kom je rechts langs de gebouwen van de coöperatie. Aan het hek hangt een spandoek dat vertelt dat de coöperatie 30 jaar bestaat. Maar dat jubileum was al twee jaar terug.

Iets verder neem je een weg naar rechts, een heuvel op. Links van de weg zit Kondio Fruit, een bedrijf dat fruitbomen kweekt. Je ziet er zelden iemand maar er staat wel altijd een hond vervaarlijk achter het hek te blaffen. Wanneer je de heuvel verder oploopt en terugkijkt staat de hond vaak op de weg. Hij blaft dan nog wat maar iemand echt aanvallen staat duidelijk niet in zijn taak en functieomschrijving.

Bovenop de heuvel staat een oud pompstation. Het pompte water uit de heuvel op. Het water stroomde door pijpen naar waar ooit veel fruitbomen stonden. Het pompstation werkt niet meer, het waterbassin staat al jaren droog en de fruitbomen zijn verwilderd. 

Een paar weken terug is een graafmachine begonnen met het verwijderen van struiken. Over een jaar groeit er graan, zonnebloemen of mais. Jammer, maar graan levert meer op dan verwilderde struiken.

De weg buigt naar links waar je verderop alweer een brede strook met struiken tegenkomt. Je kunt er langs lopen maar leuker is het om je ergens over een dierenpaadje door te struiken te wringen. Wanneer je wat worstelt kom je een breder pad tegen. Hier zie je soms, maar vandaag niet, ik zeg het maar vast, herten tegen. Of een vos. Misschien zitten er ook jakhalzen. Die hoor je in de schemering maar je ziet ze hoogst zelden. Wat weken terug zag ik er een groot hert met een enorm gewei. Ik had het hert al een hele tijd niet gezien dus het was fijn om hem weer eens tegen te komen.

Aan het eind van de struiken ga je links en steek je de asfaltweg naar Popovo over. Aan de overkant slenter je over een nog niet geploegd veld. 

Hier kun je naar beneden, terug naar het dorp lopen. Maar dan moet je door een vervelend stuk geploegd land met hoog onkruid.

Leuker is het om rechts de heuvel af te gaan. Ja, er staat langzaam groeiend graan maar het is niet anders. Het graan kan het wel hebben en dan moeten ze die struiken maar niet weghalen.

Het leukste stukje is over, of door een volledig verwilderd stukje dat je nog natuur zou kunnen noemen. Niemand kijkt er naar om, nog niet in ieder geval. Je dwaalt wat over dierenpaadjes. Soms kom je wat botten tegen van een hert of ree. 

Aan het eind is het nat, het water uit de heuvel komt hier omhoog. Langzaam loopt het naar een klein stroompje dat naar het dorp Gagovo dreutelt. Hier rijden soms wat tractoren, als ze ergens verder moeten ploegen. In de zomer is er hier, door al het onkruid met vaak veel stekels geen doorkomen aan.

Het pad gaat naar links, je moet even een stroomdraad weghalen die koeien tegenhoudt. En dan even een blik op wat je hier vrij vaak tegenkomt als je loopt, vuilnis. Het ligt overal. Een matras, oude beeldbuizen, bouwafval. Vaak is het een hoopje, een klein bergje, niet meer. Viezerikken zijn het.

Langs walnotenbomen loop je terug naar het dorp, rechts is een kleine Turks Bulgaarse begraafplaats en aan de rand van het dorp kom je voorbij een oude, verkruimelende schaapsscheerderij, als dat een woord is tenminste. Nog een stukje door het dorp en ... klaar. Als je doorloopt doe je het rondje in een uur, anderhalf uur. 

Maar dan loop je te hard, en zie je niks.

Het was 2 graden. En het werd 2 - 2.

De laatste keer dat we Ludogorets zagen spelen was maanden terug. Het was nog erg heet 's avonds, er kwam geen water uit de kraan en Ludogorets verloor na een onverwachte, ongewenste en vrij eindeloze verlenging met 7 - 2 van een ploeg uit een erg ver weg land. En Annet en ik liepen er beide een covid besmetting op. 

Het was nog aangenaam warm toen we hoorden dat AZ tegen Ludogorets moest spelen. En onnadenkend als we zijn vertelden we dit heugelijke feit aan burgemeester Gosho die onmiddellijk beloofde kaarten te regelen. Als het heel warm is kun je je moeilijk voorstellen dat het ooit weer koud zal worden. 

Maar gisteravond, toen AZ eindelijk in Razgrad kwam voetballen was het maar 2 graden. 

Naar het voetballen gaan kijken is nog een hele onderneming. We rijden meestal mee met Dimka (die uit Bulgarije komt en lang in ziekenhuizen Engeland werkte)(het is me wat met die arbeidsmigranten) en James. Maar voor we weg kunnen is er altijd enig heen en weer gebel met Gosho want er moest altijd nog iemand mee die dan moet worden opgepikt bij een duistere bushalte in een onaangename flatwijk in Popovo. In Razgrad moet er geparkeerd worden op een drassig veldje bij een bouwmarkt die een tijd geleden in de brand ging. En daarna lopen we door een flatwijk die werd neergezet in de hoogtijdagen van het reëel bestaande socialisme.

We hadden kaarten. Maar toen we op de plaatsen wilden gaan zitten die op het kaartje stonden maakte Gosho duidelijk dat dat niet de bedoeling was. We moesten met hem mee. Het groepje buitenlanders liep als eendjes achter hem aan naar plaatsen die beter waren, en vooral ook, veel duurder. Wat opgelaten zaten we te wachten tot iemand ons zou wegsturen. 

Vlak voor het aanvangsfluitsignaal stroomde de hele tribune plots vol met mensen die daar overduidelijk allemaal niet voor betaald hadden. Niemand zei er iets van. 

O ja, de wedstrijd. Die ging in het begin zoals we hier gewend zijn. De mannen van Ludogorets lijken altijd te denken dat ze nog aan het warmlopen zijn. Voor ik over mijn verbazing over de leeftijd van de spelers van AZ was, ze leken allemaal nog maar net uit of zelfs nog in de puberteit te zitten stond het al 2-0. Gosho maakte ondertussen aan wat Bulgaren die hij kende (Gosho kent denk ik heel Bulgarije) duidelijk dat Annet en ik uit Nederland kwamen. Maar niemand deed daar erg moeilijk over. Een enthousiaste meneer uit Gagovo (het dorp naast het onze) vertelde in keurig Duits dat hij jarenlang in Duitsland had gewerkt en dat hij nu hier een bedrijfje had (ja, het is me wat met die arbedsmigranten).

In de pauze gingen er al flink wat aanhangers van Ludogorets naar huis. Het was ook best fris. Koud eigenlijk. Het bleek nog maar 2 graden te zijn. Iedereen had een muts op. Ik heb geen muts. 

Na de pauze deed Ludogorets eerst waar ze goed in zijn. Her en der viel een speler met duidelijk opgebouwde theaterervaring op het veld neer. Daarna vergat AZ te voetballen. Annet veronderstelde dat ze in de pauze rakia hadden gedronken. Onder enorm enthousiasme maakte Ludogorets twee keurige doelpunten. AZ strompelde krachteloos naar het einde. Na afloop schudden we de hand van de meneer uit Gagovo die vond dat we allemaal gewonnen hadden. 

Gosho koos een andere route, met meer modderige stukjes om door de vrolijke flatwijk terug naar de auto te lopen. Ik struikelde maar twee keer. Twee was duidelijk het getal van de avond.

Ik denk niet dat ik ooit een echte liefhebber van voetbal zal worden. Het duurt te lang en het aanstelgehalte, "Die boze voetbalbuitenlander liep tegen me aan en nu heb ik zo'n zere knie" is me te hoog. Maar het was een leuke avond. Er waren enthousiaste Bulgaren en het was, denk ik, ook te koud om covid op te lopen. En ik ga een muts kopen.

Een andere Sinterklaas

Maar ze hoorden dus eigenlijk in de bak, rechts achterin. Er zat zand in, en er stonden een paar kaarsen. Filip, die jaren in Engeland werkte legde het uit. Kaarsen die je brandde voor levende mensen moesten in de kandelaars voorin. Kaarsen om overledenen te herdenken moesten in die bak achterin. Het was veel te laat om onze kaarsen van de kandelaar te halen en in de bak te zetten. Het moest maar zo.

Sint Nicolaas wordt hier in Bulgarije op 6 december herdacht, gevierd, zo'n woord. Het feest heet hier Nikulden (den is dag dus, de dag van Nikul). Anders dan in Nederland is het hier geen feest waarbij cadeautjes worden gegeven en met al dan niet goedbedoelde rijmwoorden wordt gestrooid. Sint Nicolaas is hier de beschermheilige van de zeevarenden en dan weer vooral van de vissers. Volgens de legende zou Sint Nicolaas ooit, tijdens een storm een gat in de boeg van een vissersboot hebben gedicht met een karper. 

De dienst in de kerk in het dorp zou om 10 uur beginnen. Omdat hier vrijwel nooit iets op tijd begint liepen we tegen half elf eens binnen. De kerk heeft het afgelopen jaar nieuwe dakpannen gekregen en er is nu ook een koperen dakgoot. In Nederland zou dat koper er zo weer afgestolen worden dus we houden het nieuws in de gaten.

Buiten de kerk werd er al druk gewerkt aan de reden waarom veel mensen op Nikulden de kerk bezoeken, het eten. Er werd vis gebakken, er lag mooi vormgegeven brood, er stond een schaal met iets dat je broodpap zou kunnen noemen, een schaal met een rijstgerecht. 

In de kerk ging het zoals we dat nu gewend zijn. Sommige mensen luisterden, anderen liepen wat heen en weer en kletsten met bekenden. De priester, waarvan ik niet weet hoe hij heet maar hij heeft een mooi brommende Harley Davidson zegende drie karpers die in een ovenschaal lagen. 

Buiten zegende de priester een grote pan met water. Daar deed hij vrij lang over. Veel aanwezigen schonken er geen aandacht aan. Dat veranderde toen de priester een bosje bloemen in de pan deed en alle aanwezigen rijkelijk met water begon te besprenkelen. Ik zag het water in straaltjes van het hoofd van burgemeester Gosho lopen. Alle etenswaren werden natuurlijk ook gezegend en toen iemand opmerkte dat de aanwezige zangers van de club voor gepensioneerden nog niet waren natgespat werd dat overdadig goedgemaakt. 

Burgemeester Gosho verzekerde ons dat hij morgen kaartjes voor de wedstrijd Ludogorets AZ zou gaan kopen. De buren waren er. Iwan, die er altijd uitziet alsof dit zijn laatste dag is. Er waren een paar kliekerige Engelsen. Tante Annie was er, de Ajax-fan ook. Baba Kapka die 84 is en altijd vrolijk breed lacht vertelde allerlei dingen aan Annet die daar een paar dingen van begreep. 

Na een tijdje vormde zich een Bulgaarse rij bij de tafels vol eten. Een Bulgaarse rij is een propje mensen waarvan het onduidelijk is wie er eerst is. Maar omdat iedereen daarna ongegeneerd voor probeert te dingen maakt het ook niet uit wie eerst was. Er ging van allerlei eten in zakjes en nadat burgemeester Gosho zich ervan had verzekerd dat we wel een plastic bekertje wijn in de hand hadden liepen we terug naar huis. 

Sinterklaas was hier een erg gezellige ochtend. En Gijs, die anders alleen zijn eigen brokjes wil eten vond de vis geweldig.

Bulgaars leren is niet altijd een pretje.

Tot voor een paar maanden terug reden we woensdags altijd vrolijk naar Targovishte. In de drie kwartier die dat duurt staat er vrolijke muziek op, kijken we wat rond, vloeken wat op levensmoede Bulgaarse autobestuurders, al met al, het is gezellig. In Targovishte doen we boodschappen en, waar het echt om gaat, volgen we onze wekelijkse les Bulgaars. Na die les zitten we dan als dode vogeltjes stilletjes te zitten, we mompelen wat over hoe moeilijk het was en na een paar dagen begrijpen we wat we leerden.

Tot voor een paar maanden terug, sindsdien rijden we vrolijk heen maar lachen we licht tot zwaar hysterisch over zoveel gekkigheid op de terugweg. En vorige week wist ik het zeker, dit land verkeert in een permanente staat van bouwval omdat Bulgaren de hele tijd staan te denken welke werkwoordsvorm ze moeten gebruiken. 

Bulgaars leren begint vrij eenvoudig. Met het alfabet. Dat alfabet is cyrillisch maar dat valt heus wel mee. Hierboven staat het. In de derde en zesde kolom staan de westerse letters. In de eerste en vierde de standaard cyrillische letters. Dat cyrillisch lijkt ingewikkeld maar het valt, dat zei ik al, reuze mee. Er zijn letters die uniek zijn voor het cyrillisch, die kun je leren. Er zijn letters die wij in het westerse schrift ook hebben, daar hoef je niets voor te doen. Het enige dat lastig is zijn de letters die wij in het westen ook hebben maar die hier een andere betekenis hebben, de B en p. De B is hier een v en de p is een r. Maar meer is het niet.

Is dat het? Nee! Je komt er hier al vlug achter dat er hier nog een alfabet is (kolom 2 en 5). Dat alfabet is een afgeleide van de geschreven vorm van het cyrillisch. En, ik geef het toe, ook na 3 jaar drijft dit alfabet me tot ware waanzin. Kijk voor de lol eens bij de westerse letter d, in het cyrillisch is dat een heel andere letter, dat is te doen. Maar in het tweede alfabet is dat opeens een westerse g! En kijk eens bij de letter m, dat is in het cyrillisch een м, en in de handgeschreven versie ook. Kijk dan bij de t. Dat is in het cyrillisch een t maar in het andere alfabet een m maar dan één met ronde boogjes! Gek wordt je er van. Deze versie van het alfabet zie je in tijdschriften, boeken, in supermarkten, best veel dus. Ik kan er nog steeds niet aan wennen.

Het Bulgaars heeft een obsessie met mannelijk, vrouwelijk en onzijdig. Bijvoeglijke naamwoorden voegen zich in hun uitgang naar het geslacht van het zelfstandige naamwoord. Dat is flink wennen. Maar verder, ach. De woordvolgorde in de zin wijkt vaak af van de volgorde in het Nederlands. Ik zou je het tweevoud uit kunnen leggen, en dat mannelijke woorden dan opeens een vrouwelijk telwoord krijgen. Maar wordt je daar vrolijker van? 

Bulgaars was lastig. Maar dat komt ook doordat we in een dorp wonen. Het is hier stil en er zijn weinig mogelijkheden om dat wat je leert in een gesprekje uit te proberen. Daar komt nog bij dat ik toch al niet zo heel goed ben in zomaar wat kletsen. Annet is veel socialer dan ik, dus die kletst vrolijk met Stefka van het winkeltje als die niet goed geslapen heeft. Onze Bulgaarse lessen zijn in het Engels, dat is soms lastig hoewel we natuurlijk very vloeiend English speaken.

Maar, tot voor een tijdje terug ging het best goed, vlot ook wel. Maar toen kwam het verschil tussen, ja, hoe leg ik het uit? Er is hier, en in andere Slavische talen een verschil tussen de werkwoordsvorm in de tegenwoordige tijd die een complete handeling beschrijft en een handeling die nog niet is afgerond. Bijvoorbeeld, ik lees boeken (een algemene beschrijving) en ik lees op dit moment dit specifieke boek. Ben je er nog? Bijvoorbeeld, hmm, het werkwoord gaan is (in westers schrift) otivame. Ik ga wordt "otivam", dat is te leren. Maar wanneer je wilt zeggen dat ik met de excursie die nog plaats moet vinden meegaat wordt het plots "otida" (de verleden tijd is trouwens "otidox"). Maar de a waarmee otida eindigt wordt een e wanneer je het hebt over we, dan wordt het otidem. En gaat dat dan zo met elk werkwoord. NEE! En dat is het ergste. Deze week hoorden we dat er soms een voorvoegsel voor het werkwoord komt. En dat er daar 18 verschillende van zijn. 18! En dat er geen regel is, maar dat je het gewoon moet weten/leren. 

Sinds we dit hoorden sta ik dus, als ik al wat wil zeggen, te denken "Is dit nu een complete handeling of is het al een afgeronde en hoe verbuig ik eigenlijk het werkwoord zabraviam (vergeten)?" en dan is degene tegen wie ik iets wil zeggen allang drie straten verder.

Maar we houden vol! 

истински!

Hoe stemde het dorp eigenlijk?

Er zijn hier nogal eens verkiezingen. Zo'n beetje elk half jaar. Ik dacht daarom bij de laatste, die van eind oktober, ik zeg er eens niets over. Ze waren niet afwijkend. Er was geharrewar. Er was sprake van (grootschalige) stemfraude. En na de verkiezingen waren de partijen ongeveer even groot als daarvoor. Dikke kans dat men in maart weer naar de stembus moet/mag omdat het maar niet lukt een regering te vormen. Er wordt geschreeuwd. Er wordt beschuldigd. Maar daar blijft het tot nu toe bij. 

Een week na de verkiezingen stond ik voor de winkel van Stefka te wachten. Omdat de meeste klanten van Stefka nauwelijks haast hebben had ik alle tijd om de formulieren die achter het raam waren geplakt eens te bestuderen. Het bleek om de uitslag van de verkiezingen in Palamartsa te gaan. En die uitslag week totaal af van wat er landelijk was gebeurd. 

Dit plaatje laat de landelijke uitslag zien.

Ik ga niet al die partijen uitleggen. Dat doe ik, erg kort, bij de lokale uitslag. 

In Palamartsa mochten 306 mensen stemmen. Dat zijn meer mensen dan die hier wonen. Een aantal mogelijke stemmers woont in de stad hier vlakbij, Popovo. Een ander deel is verdwenen, dan wel overleden. Na deze verkiezingen zag ik ergens de oproep om de lijsten met kiezers eens op te schonen want die zijn zo vervuild dat fraude bijna te makkelijk is.

Maar goed. 306 mogelijke stemmers. 183 mensen stemden ook echt. 7 mensen vinkten het vakje met "Ik stem op geen van de partijen" aan. 

Hierna de stemmen per partij met een (kort) karakteristiek in de volgorde van de lijst van Stefka's winkel.

Vilichie - 4 stemmen (2,3%). Uiterst rechts. Werd op Twitter door iemand omschreven als "Fascisten die de weg kwijt zijn". Kwamen landelijk 21 stemmen tekort voor een zetel. 

ITN - 5 stemmen (2,8%). Schaamteloos populistisch. Meestal conservatief al is het me onduidelijk wat ze precies willen. De leider is zanger en talkshowhost.

DPS (Peevski) - 6 stemmen (3,4%). DPS trekt vooral stemmen van Turkse Bulgaren en Roma. Pro EU, niet tegen de NAVO. Corrupt. De DPS brak in 2en na de voorlaatste verkiezingen. Dat zorgde nogal voor ophef met bezettingen van kantoren en huizen van de andere helft van DPS. Peevski is de leider van deze fractie. Peevski is één van de belangrijkste en machtigste mensen in dit land. Heeft veel invloed in de veiligheidsdiensten.

DPS (Dogan) - 7 stemmen (3,9%). Ahmed Dogan was, en is ere voorzitter van de DPS. Corrupt met hoofdletters.

Vuzrazdahne - 8 stemmen (4,5%) - Extreem rechts en extreem nationalistisch. Wil Bulgarije uit de EU. Anti NAVO. Dikke vrienden met Putin. De partij achter het verbod op LHBTQ propaganda op lagere scholen. 

MECh - 2 stemmen (1,1%). De letters van de naam staan in het Bulgaars voor moraal, eenheid en eer. Als je de 3 letters als één woord leest betekent dat zwaard. Uiterst nationalistisch, eurosceptisch, populistisch en rechts. 

GERB - 26 stemmen (14,7%). Pro Europa, pro NAVO. Behoudende middenpartij. Is één van de partijen die het gezicht is van wat er mis is in dit land. Macht om de macht. Vriendjespolitiek. Corrupt. 

Ataka - 1 stem (0,5 %). Een van de oudste extreem rechtse politieke partijen in Europa. Heeft een hekel aan roma, buitenlanders, islam, noem het maar op. Ik wist eerlijk gezegd niet dat de partij nog bestond.

PP-DB - 3 stemmen (1,7%). Liberaal, progressief (voor Bulgaarse begrippen). Erg voor EU. Pro NAVO, anti Putin, anti corruptie. De partij is erg bezig met het hervormen van de rechtsspraak en het zeker stellen van rechten van burgers. 

Bulgaria Rise - 1 stem (0,5%). Ik heb geen idee. Schijnt conservatief te zijn maar dat is hier nauwelijks bijzonder.  

BSP - 113 stemmen (64,2%). De winnaar (in Palamartsa dan). De Bulgaarse Socialistische Partij. Voortgekomen uit de Bulgaarse Communistische Partij. Voor je nu denkt "Zo, dat is een progressief dorp", één van de verkiezingsposters van de BSP had de tekst "Rusland is onze vriend". En er dreigt een schandaal(tje) omdat Rusland een consulaat zou hebben in het partijkantoor van de BSP in Varna. Bulgarije sloot in 2023 juist het consulaat. De BSP is economisch links maar sociaal cultureel erg behoudend. 

In Palamartsa wonnen de socialisten. In het hele land werden ze de vijfde partij. De landelijke winnaar, GERB, kreeg hier 26 stemmen. Al met al, Palamartsa is geheel niet gemiddeld. Wat toch weer mooi is. 

Mocht je ergens tijdens het lezen afgehaakt zijn. Dat geeft niets. Er zijn binnenkort vast weer nieuwe verkiezingen.