dichtslibbend

Ergens, zo'n beetje op driekwart van de Kalakotch heuvel is een bron, of een fontein, of, nou ja een door mensen gemaakt ding waar water uit een pijpje komt. Zoals wel vaker nu het winter is (al wordt het vandaag 19 graden) liep ik wat rond door stukken waar anders menshoog onkruid (en ik ben 1.93m) staat staat of waar dichtbegroeide prikstruiken het de rest van het jaar onmogelijk maken om te komen.

Er kwam een heel dun straaltje water uit het pijpje van de fontein. En op de grond, in de hard geworden modder waren alleen sporen van herten of reeën te zien. Nu zal dat de lezer wellicht worst zijn maar het ontbreken van sporen van schapen laat een verschuiving in het gebruik van het land zien.

Palamartsa is een boerendorp. Maar anders dan in Nederland staan de boerderijen waar vee gehouden wordt in het dorp. Er zijn hier geen biljardlakenachtige weilanden. In de ochtend loopt de herder met het vee het dorp uit en dat graast dan de rest van de dag op gemeenschappelijke graasgronden. Dat land is verder niet speciaal bewerkt, er zijn bomen, struiken, gras groeit waar het kan. In Nederland zou je het natuur noemen.

Toen Annet en ik hier voor het eerst kwamen, iets van 8 of 9 jaar geleden waren er vier boeren met vee. Er waren daarom ook vier kuddes. Er zijn nog steeds vier boeren maar er zijn nog maar twee kuddes. O nee, drie. De derde kudde is van de herder die ook grafdelver is en die met de schapen van andere inwoners op pad gaat. Als je twee schapen hebt kun je die in de ochtend aan hem meegeven. In de avond komt hij ze dan weer terugbrengen. 

Twee van de vier boeren houden hun vee nu bij hun eigen bedrijf. Dat kan best want het zijn maar 10, 15 koeien of zo. Ze staan op grasveldjes langs de weg, dan weer hier, dan weer daar. Het scheelt een plantsoenendienst.  

Steeds meer land dat eerst werd gebruikt om vee op te laten grazen wordt bewerkt tot landbouwgrond. Die percelen worden ook steeds groter. Een paar jaar terug waren er nog veel lapjes grond waarop frambozen werden verbouwd. Maar ook die lapjes worden steeds vaker omgeploegd en aan elkaar geknoopt. En hup, alweer een enorm veld vol graan of zonnebloemen. 

Het lijkt hier soms de jaren '50. Maar ook hier veranderd het langzaam maar zeker. Een boer waar je melk kunt kopen kwam twee jaar terug nog met paard en wagen naar het winkeltje van Stefka. Nu komt hij met de auto. Ook al past hij daar maar moeizaam in. 

De fontein op de heuvel Kalakotch zal dichtslibben, niemand maakt hem meer schoon. De schaapskudde die er vroeger kwam heeft er niets meer te zoeken. De fontein is nu omsloten door graanvelden. En de schapenboerderij staat te koop.