De jaarvergadering

Toen de voorzittende mevrouw al meer dan vijftien minuten bezig was met vertellen wat er de afgelopen twee jaar allemaal gebeurd was keek ik even om. De meeste aanwezigen hadden een "waarom ben ik hier naar toe gekomen en hoelang gaat dit nog duren?" blik in de ogen. En zij verstonden tenminste nog wat er gezegd werd.

De pensionerski klup van de Iskra Chitalishte had haar jaarvergadering. Een Chitalishte is een fysiek gebouw waar een zaal is voor toneel, zang en dans. Er is een bibliotheek en er zijn ruimtes waar clubs hun clubdingen doen. Chitalishtes bestaan hier al sinds de 18e eeuw en hebben een belangrijke rol gespeeld in het levend houden van de Bulgaarse identiteit tijdens de Ottomaanse tijd. De pensionerski klup, de woorden zeggen het al is de club van gepensioneerden. Buitenlanders kunnen er ook op niet gepensioneerde leeftijd lid van worden. Wat weer handig is om het dorp te leren kennen en je kreupele Bulgaars te oefenen. Omdat een perfecte wereld ook in een minuscuul dorp niet bestaat is er nog een club voor gepensioneerden. De twee clubs praten niet met elkaar. De pensionerski klup heeft ook ruzie met de bibliotheek al wil niemand zeggen waarom, ik gok dat ze dat zelf eigenlijk ook vergeten zijn. Maar een fijne ruzie laat je niet zomaar schieten.

Tijdens de jaarvergadering (die ruim te laat begon omdat één van de bestuursleden niet op kwam dagen) werd verslag gedaan van de afgelopen twee jaar. Vaak viel het woord covid en online. Daarna hield een andere mevrouw een financieel verhaal. Hoe langer ze aan het woord was hoe scheller ze begon te praten. Een volgende mevrouw, we waren nu ruim een uur bezig, deed het financiële verhaal nog een keer over. Ze wuifde meerdere malen met een papier dat denk ik de statuten bevatte. Ook het woord 'sponsori' viel vaak. 

Omdat mijn kennis van het Bulgaars voornamelijk bestaat uit zelfstandige naamwoorden ontgaat me een ontzettende hoop. Maar, en dat deed ik eigenlijk ook al tijdens vergaderingen in Nederland je kunt wel je eigen verzonnen zinnen invullen. Zo weet ik bijna zeker dat de voorzitster na anderhalf uur, ze leunde half boos na achteren en wuifde met haar hand van "ga weg" (al kan dat hier ook betekenen "kom hier") tegen een insprekend lid in de zaal iets zei als "Als je nu voortaan op tijd die futiele contributie betaald en niet alles opmaakt aan vette chocolade en over de datum koekjes waren we niet bijna failliet". 

Het probleem van de klup, werd uitgelegd door iemand die wel Bulgaarse werkwoorden kent, is dat er teveel geld gaat naar het zanggroepje waardoor er te weinig is voor andere activiteiten. Sommigen vonden dit, anderen weer niet. En iedereen legde zijn of haar standpunt omstandig en vooral langdurig uit. Het deed me op de één of andere manier erg denken aan een werkoverleg uit mijn bibliotheektijd.

Hierna mocht er gestemd worden voor een nieuw bestuur. De uitkomst leek me enigszins voorgekookt. De bloemen voor de zittende, en verliezende voorzitster stonden al klaar. De nieuwe voorzitster had zich al gehuld in haar orthodox paasbeste kleren. Ze hield na haar overwinning een, ook weer langdurig woordje. Ik dacht te begrijpen dat ze zei dat we de klup niet alleen als club maar veel meer als een sociaal collectief moesten zien. Iets in mij neuriede toen "Sign of the times". 

De vergadering duurde ruim twee uur. Ik heb een klein beetje begrepen waar het over ging en verder heb ik in mijn hoofd zeker twee scenario's voor nieuwe, en extreem oubollige afleveringen voor Midsummer Murders geschreven. En ik heb nu al zin in de vergadering van volgend jaar.

 

Pensioen

Het gemeentehuis van Palamartsa heeft vier verdiepingen. Maar alleen de begane grond en de eerste verdieping worden gebruikt. Op de begane grond is een soort klusruimte, verder staat het leeg. Op de eerste verdieping, aan een smal gangetje, is het kantoor van de postmevrouw. De mevrouw die de financiële dingen van de gemeente regelt heeft er ook een kantoortje, er is een ruimte waar soms een verpleegkundige zou zijn en de kamer van de burgemeester is er. De burgemeester is er zelden. Meestal repareert die een weg. Als hij niet bemiddelt bij een ruzie. 

Er zou een pakje afgeleverd zijn. Dat zei tenminste de melding die de verstuurster per mail kreeg. Meestal belt dan de postmevrouw maar voor de zekerheid gingen we even kijken. Er was een heus rijtje. Iedereen was oud, sommigen liepen letterlijk krom. Het was de dag dat mensen hun pensioen op konden komen halen. 

Het was al de vierde die ik zag. Maar de vorige drie reden we achterop. Bij die drie, die op de drukke weg van Dralfa naar Popovo liepen had ik wel gezien dat ze allemaal een karretje voortduwden. Een gammel karretje. Ook de vierde, degene die ik in het gezicht kon kijken liep achter een karretje, of beter, een heel oude kinderwagen. De man was oud, zijn gegroefde gezicht straalde een mengeling van droefheid en diepe vermoeidheid uit. Zijn slecht zittende kleren leken maar iets minder oud dan hij zelf. De kinderwagen die hij aan de uiterste zijkant, nog net op het asfalt, van de weg voortduwde zat vol met hout. Takken, blokken. Verderop was een bos, daar zal hij het hout bij elkaar gezocht hebben. Het was half maart, de kou van de winter duurde veel langer dan verwacht. Het hout waar de man thuis mee stookte zal op geweest zijn.

Het ophalen van het pensioen duurde lang. Er werden nummers genoemd, papieren getoond. Dan ging de deur open en liep iemand langs de bank waar wij zaten te wachten. Een meneer die erg moeilijk liep, al is lopen een te makkelijk werkwoord voor de manier waarop hij zich voortbewoog had de net gekregen bankbiljetten nog in zijn hand. Wanneer je nauwkeurig gestaard had zou je het totaalbedrag zo uitgerekend kunnen hebben. Hij groette en ging daarna halsbrekend lastig de afbrokkelende betonnen trap af.

Het leven is hier goedkoper dan in West Europa. Maar niet zoveel goedkoper. Benzine, gas en ook hout zijn fors in prijs gestegen.

Het pensioen is hier 538 lev per maand. Één lev is € 0,51. 

Het zoemt

Het zoemen begint zodra de zon opkomt. Eerst zoemt er maar een enkeling, misschien was die vroeg wakker. Tegen een uur of negen, wanneer de zon echt schijnt gaat de zoem op de hoogste stand. 

Zo'n beetje de vraag die je hier krijgt na "Waar kom je vandaan?" en "Blijven jullie in de winter?" is "Wat voor groenten gaan jullie verbouwen?". Joe, met wie Annet en ik laatst wandelschoenen gingen kopen en die bijna alles wat hij en zijn vrouw eten zelf verbouwt moest erg lachen om ons antwoord "Niets". Vooral om het nadrukkelijke van dat "Niets". 

Toen we een jaar of vijf geleden dit huisje kochten hoorde daar een tuin bij. Dat negeerde ik verder. Ik heb de laatste 35 jaar van mijn leven niet meer op de begane grond gewoond. Het concept tuin is mij wat vreemd. Planten op een balkon, ok. En het was leuk om een binnenplant meer dan 30 jaar in leven te houden (die plant heeft de weinig originele naam "plant" en staat nu hier in Bulgarije). Maar verder, nee. 

Iedereen heeft hier een tuin. En bijna iedereen verbouwt er groenten. De buurman rechts heeft de aardappelen alweer in de grond en elke dag zijn hij en zijn vrouw methodisch en rustig in de weer met andere dingen poten, harken en al de dingen die je schijnbaar kunt doen in een tuin. Vorig jaar hadden ze aardappelen, sla, kool, mais, bonen, tomaten, abrikozen, pruimen, druiven en ik vergeet waarschijnlijk nog 6 dingen. Ze weten precies wat ze doen. Het is een pracht om naar te kijken. 

Maar wij gaan dat dus niet doen. Gelukkig staan er in onze tuin van 1100 vierkante meter bomen. Ik heb ze net nog eens geteld. Het zijn er 28. Kersen, pruimen, appels, kweeperen, abrikozen en ik zou zweren dat ik vorig jaar een peer heb zien hangen maar toen was ik nog te druk en te warrig om dat goed te zien. Één van de appelbomen ziet er wel erg overleden uit dus zullen het er 27 worden denk ik. 

Toen de lente hier begon, een week of anderhalf, twee geleden begonnen de bomen onmiddellijk te leven. Hier kwam bloesem, daar kwam bloesem. Je ogen konden het nauwelijks bijhouden. En bij de bloesem horen insecten. Die zoemen. Vlak voor het huis staat een (te) grote kersenboom. Ik kan niet zeggen dat het zoemen in die boom harder klinkt dan een voorbijrijdende auto maar er rijden hier nauwelijks auto's voorbij dus ik kan wel doen alsof het zo is. 

Tussen de bomen staat gras. Het groeit steeds hoger, op sommige stukken kunnen we de poezen niet eens meer goed zien lopen. Misschien zouden we het moeten maaien maar na lang beraad (2 minuut 30) hebben we besloten dat mooi onkruid helemaal niet lelijk is en dat we ook gaan proberen om de paardenbloemigste tuin van Palamartsa te krijgen. 

Nu dacht ik altijd dat ik meer van de rechte lijnen, of abstracte vormen was. Maar die exploderende bloesems, met dat zoemen. Je zou er zomaar rustig van worden. Als je niet uitkijkt.

Zondag, kerk

Aneta, de vrouw die ons Bulgaars probeert te leren begon erover. Misschien dacht ze dat we, omdat we naar de dienst met het zegenen van de visschotel waren geweest, religieus waren. Maar misschien hoort het ook gewoon bij de standaard inburgeringsinformatie. 

Er zou een kerkdienst zijn. Op zondag. Om 9.30. En, maar we begrijpen nog heel veel woorden niet, er zou een metropoliet komen. Nu is dat een hoger iemand in de orthodoxe hiërarchie dus het leek me iets bijzonders voor dit kleine dorp.

Voor 9.30 liepen we de kerk in. Er waren iets van 15 mensen. En er werd al gezongen door een priester die we, ook de stad is hier vaak een dorp, in Popovo vaak hebben zien lopen. Hij stond achter een ingenieuze driehoekige standaard waarop een aantal boeken naast elkaar lagen. Soms, aan het eind van een zin hield hij de toon vast, gaf een zachte zwengel aan de standaard en dan zong hij verder uit het boek dat hij voor zich had gekregen.

Achter in de kerk kun je bij een mevrouw kaarsen kopen. Hoewel Annet en ik niet in een god geloven maar sommige overledenen die we kennen dat wel deden kochten we er een aantal. Bij de mevrouw kun je dan ook de namen van de overledenen doorgeven, die worden dan later voorgelezen. Gelukkige hebben katholieke doopnamen een voor Bulgaren herkenbare klank. 

Ondertussen ging de kerkdienst rustig door. De priesters zongen en liepen wat heen en weer. Dat deden de aanwezigen ook. Een mevrouw duwde de metropoliet, herkenbaar aan een best indrukwekkende kroon op het hoofd nog net niet opzij om wat kaarsen aan te steken. Mensen gaven elkaar een hand, kletsten wat. Een man die bij de priesters hoorde maakte foto's. Een van de priesters liep even naar de burgemeester en wees hem op een gat in de muur. Samen gingen ze even naar buiten om even goed naar het mankement te kijken. Een aanwezige gooide nog even een houtblok in de van een olievat gemaakte kachel die midden in de kerk stond. 

Ze kwam binnen toen de metropoliet net vervaarlijk zwaaide met een aantal kaarsen. Ze was oud en had zonder enige moeite in een jaren 80 documentaire van de VPRO, in zwart wit en met de stem van Cherry Duyns over het Oostblok gepast. Haar jas zat scheef, en ze had een hoofddoek om. Ze had meer dan een handvol kaarsen vast. Schuifelend tussen de verschillende kandelaars stak ze ze één voor één aan. Waarna ze terugging naar het achterste deel van de kerk. De priesters begonnen aan een nieuw onderdeel van de mis. Een aantal aanwezigen maakten hier foto's van. De oude mevrouw schuifelde nu weer naar voren, in haar hand een moderne mobiele telefoon. Ze zoomde in op de priesters en filmde. Ze bekeek het resultaat en verschoof naar een betere positie. Daar filmde ze verder. Toen ze klaar was gingen haar vingers vlug en bedreven over het toestel heen en weer. Zichtbaar tevreden schuifelde ze hierna weer naar achteren en ging naar buiten.

De mevrouw was het meest begrijpelijke deel van de kerkdienst.