We gingen naar Tord.

Vrijwel onmiddellijk nadat we Wim in zijn reismand hadden gefrommeld begon hij klagelijk maar toch ook vooral hard te miauwen. Gijs wachtte daarmee even tot we het dorp, dat slecht zichtbaar in een wolk verscholen ging, uit waren. Gijs miauwt vooral heel zielig, met zo'n "Maar wat doen jullie me nu toch aan" klank.

Nadat we Wim en Gijs bij de dierartsen, waar ze mochten overnachten, hadden gebracht stapten we op de trein naar Sofia. De andere poezen, Wim en Lenie zouden brokjes van buurvrouw Dushka krijgen. Voor Wim en Gijs was dat geen optie, die gaan stuk als ze 's nachts buiten blijven.

Met de trein naar Sofia, daar doe je 5 uur en nog wat luttele minuten over. In die tijd kijk je naar een landschap dat eerst lekker rommelig met heuvels is, dan een tijd bloedsaai door het platte noorden en dan weer leuk door de spectaculaire Iska kloof naar het zuiden. Al zie je die verschillen beter als de wolken niet zo ernstig laag hangen. In de 5 uur wordt je menigmaal gecontroleerd door een conductrice. Ze kijkt of je op de goede stoel zit (in een Bulgaarse trein koop je een plaatsbewijs en niet zo'n laffig Nederlands vervoersbewijs) en of je, mysterieus, het bonnetje waarop staat dat je betaalde nog hebt. 

Na 5 uur rolden we uit de trein en namen de metro naar het hotel. Dat lag tegenover het Bulgaarse parlement en naast een filiaal van de bibliotheek (dat ik links liet liggen, het is nu meer dan 3 jaar terug dat ik dat werk deed). Vervolgens liepen we vlug naar de winkel van Dukyan Meloman. Meloman heeft een kleine platenwinkel. Zo'n eentje waar je uit kan ademen en weer gaat geloven dat er meer is dan hypergierende folk op een accordeon waarvan niet alle toetsen het meer doen. Er werken een aantal mevrouwen in de winkel die zo in een erg ouderwetse bibliotheek hadden kunnen werken. Contactgestoord tot op het bot. Al met al, een genot.

We aten wat en zochten de Bulgaria Hall op. Een zaal die in de jaren 50 werd neergezet en waar op de gevel nergens staat dat het de Bulgaria Hall is. Binnen hing de sfeer van een lang, erg lang durend communistisch partijcongres. Net als in de trein kwamen de meeste mensen net op tijd, of eigenlijk iets te laat binnen. En, ook weer net als in de trein gingen een aantal mensen op de verkeerde plek zitten. Dat doen Bulgaren graag. Ze kletsen dan wat, kijken verwonderd als blijkt dat het stoelnummer echt op hun kaartje staat om vervolgens naar de correcte plaats te gaan. Waar waarschijnlijk ook weer mensen zitten die daar weer niet horen. Al met al, het duurde even.

Het ligt voor de hand dat ik nu wat ga tikken over het optreden van de Noorse jazzpianist Tord Gustavsen. Maar dat doe ik maar niet. Het was erg fijn, mooi ook. Meneer Gstavsen had er zin in en vooral de, met opgerolde kranten drummende drummer was een plezier om naar te kijken. Maar, Gustavsen speelt jazz en daar hebben de meeste lezers niets mee. Je zou kunnen luisteren naar zijn laatse cd/lp "Seeing" maar de kans is niet erg groot dat je dat echt gaat doen.

Na afloop kochten we, de pizza was erg zout geweest en de zaal meer dan comfortabel warm, een fles frisdrank en wandelden we door donker Sofia naar het hotel. We werden maar twee keer bijna door een poenerig auto geschept. Het verschil tussen stad en platteland is in Bulgarije onoverbrugbaar enorm. 

In de ochtend aten we weer wat, namen de metro naar het station en zaten vervolgens weer 5 uur in de trein. Gijs lag heerlijk te slapen bij de dierenarts. Wim was nog steeds bozig en beide hadden niet gegeten, geplast of gepoept. Wim deed die laatste twee dingen  natuurlijk, waarschijnlijk van opluchting, al kan wraak ook, in zijn reismand. Het dorp lag nog steeds in een wolk en Henk en Lenie waren opgelucht dat we er weer waren.

Er was van alles gebeurd. Al gebeurde er tegelijkertijd ook weer niets bijzonders. Misschien zit daar een diepere betekenis in. Maar waarschijnlijk niet.

Een ongeluk, of moord?

                                                            De moeder van Momchil (foto van Facebook)

Er staat weinig vast. Bijna alles is gerucht, gepraat, misschien geklets. Maar het houdt wel iedereen bezig. Hier dan.

Ik weet nog dat Annet het voorlas, in april. Langs de weg tussen Popovo en Razgrad was het lichaam van een man gevonden, iets verderop lag zijn motor. Het is een gevaarlijke weg, dat zeiden we nog. Eerder kwam een Engelsman daar al om, en de berijder van een paard en wagen. 

Maanden later, augustus of zo was er in Popovo een bijeenkomst op een kruispunt midden in de stad. Hopen motorrijders reden er rond. Het ontging ons dat, en wat er aan de hand was.

Maar daarna ging het snel. De bijeenkomst bleek het begin van een langdurige en ook steeds groter wordende protestactie. Al blijft ook nu nog steeds onduidelijk door wie er wat nu precies zeker geweten wordt.

Na wat praten met mensen, Bulgaren, Joe die goed Bulgaars spreekt, de kapper die ook motor rijdt, is dit ongeveer het verhaal. Al is er, volgens mij helemaal niets zeker of bij voorbaat waar.

De man die in april gevonden wordt heet Momchil Georgiev. Momchil was op bezoek geweest in Drinovo (wat aan de weg ligt waar hij gevonden werd). Zijn motor lag veel te ver bij hem vandaan (of juist veel te dichtbij). Dagen (weken wordt ook genoemd) na zijn dood krijgen zijn ouders te horen dat de kleren van Momchil verdwenen zijn. Van iemand (volgens de kapper een zigeneur) bij het mortuarium horen zij dat Momchil niet verongelukte maar was neergeschoten. Er zouden drie kogelgaten in zijn rug hebben gezeten. De foto's die bij de autopsie zijn gemaakt bleken te zijn verdwenen. Ook het autopsierapport is er niet, of mogen de ouders niet lezen, of is bijgewerkt. 

Momchil zou vermoord zijn. Nu gebeuren hier met regelmaat rare dingen maar als vroegere lezer van vele puzzeldetectives vroeg ik me wel af waarom hij vermoord zou zijn. Dat blijft onduidelijk. Alleen Nedgemettin, de kapper, had gehoord dat hij een vriendin zou hebben gehad die zelf weer andere vriendjes had gehad. Een van die vriendjes, een heel rijke zou de moord hebben geregeld. En vervolgens bakken met geld hebben gestoken in het omkopen van iedereen.

Nu gaan er in dit land permanent de raarst geruchten rond. Vaak zijn ze er even en dan verdwijnen ze weer. Dit hele verhaal is niet verdwenen doordat een blogger (vlogger kan ook) zich er mee is gaan bemoeien. Simon Milkov heet hij. Milkov blijkt trouwens al een aantal malen gearresteerd te zijn voor het bedreigen van politieagenten en hooliganism. Hoe zuiver hij is, ik weet het niet. Maar vakkundig heeft hij het protest wel steeds groter weten te krijgen. Er werd eerst gedemonstreerd in Popovo. Door echt erg veel mensen, ik wist niet dat er zoveel mensen in Popovo woonden. Later in Targovishte, de "hoofdstad" van de provincie. Zelfs in Sofia werd gedemonstreerd. Daarna volgden wegblokkades. Nu wordt er een belangrijke doorgangsweg bij Popovo geblokkeerd. Maar er zijn ook al blokkades bij andere plaatsen geweest. En er zijn hier niet echt veel wegen door deze blokkade moeten auto's maar vooral vrachtwagens uren omrijden.

Vanmorgen, we moesten toch even naar Popovo zijn we even wezen kijken bij de blokkade. Keurig gedaan. Je zet wat auto's dwars op de weg, wat mensen erbij en klaar. Een aardige protesteerder die best goed Duits sprak legde uit dat ze daar blijven tot 11 november, dan wordt het lichaam van Momchil opgegraven en volgt er een nieuwe autoptie. De man wist trouwens ook zeker dat de moordenaar van Momchil een politieagent was.

Is het dan voorbij? Ik denk het niet. De acties zijn groot, veel groter dan ik eerst door had. Mensen zijn boos. En hoewel het hele verhaal rond de dood van Momchil mij nogal onwerkelijk overkomt is het nu zo groot geworden dat, ook als er uit de autoptie niets bijzonders tevoorschijn komt er heel veel mensen zullen zijn die dat niet zullen geloven. Nederlanders zijn misschien wantrouwig naar de overheid maar de mate van wantrouwen hier heeft iets van een peilloos diepe trog in de oceaan. Er zal iets moeten gebeuren anders staan de protesteerders er over een week of twee nog steeds, of weer. 

Misschien klinkt dit allemaal nogal, geen idee, apart? De kans dat het allemaal doodbloed is best aanwezig. Maar aan de andere kant, het communisme eindigde hier deels doordat bezorgde burgers steeds vaker de straat op gingen om te demonstreren over de vermeende onveiligheid van een kerncentrale. En de aandacht voor corruptie kwam er hier pas na een ludieke actie bij een illegaal in de duinen gebouwde villa van een politicus. Dus je weet het niet. Zoals je het hier eigenlijk bijna nooit echt weet.

 

 

Vandaag, precies negen jaar geleden.

"Die geraniums? Ja, die komen nog van het balkon. We hebben ze toen meegenomen, negen jaar geleden. Ze hebben eerst in Den Helder gestaan en nu zijn ze hier. Elk jaar worden het er meer. Ze hebben het naar hun zin. Maar dat wist je toch al, dat we ze hadden meegenomen?".

"Zal ik laten zien wat er veranderd is? Ook al heb je dat al gezien. Toch? Nieuwsgierig was je altijd al. Maar, dit is nu linksboven in het huis. Eerst was het onze, erg kleine woonkamer. Maar het bleek dat we daar nooit zaten. Dus hebben we ijzeren werktafels, ja, die komen nog uit de bibliotheek in Den Helder toen die nog in de Hector Treubstraat was, ze zijn heel oud, iets van 40 jaar denk ik, van toen Herman Bruins daar nog bijna-baas was, maar ze doen het nog goed. Dus die tafels hebben we boven gezet. Werkkamer heet het nu in plaats van woonkamer. Heb je Herman nog wel eens gezien daar? Niets veranderd zeker?".

"Dit is nu beneden. De woonkamer. Ook al noemen we het de kamer van Gijs. Want die slaapt daar 's nachts. Eerst was er alleen een heel klein raampje maar Ian heeft er een deur met glas in gemaakt. Ja, dat was een stofzooi dat plaatsen. Dat vond je zeker vreselijk om te zien, dat stof? Wees maar blij dat je er niet echt bij was."

"Nee, misschien begrijp je niet waarom we hier wonen. Dat had ik ook niet verwacht. Wees eerlijk, pa heeft al een paar keer gezegd "laat ze nou Thea, het is hun leven". Dat zei ik toch. Maar weet je, toen je er niet meer was, vandaag precies negen jaar geleden, toen was er ook geen reden meer om in Den Helder te blijven. Jaaah, we hadden natuurlijk best ergens kunnen gaan wonen waar Annet vandaan komt, maar dan hadden we hetzelfde allemaal nog een keer gedaan. En ja, het is een rommelig land. Maar als ik eerlijk ben heb ik altijd meer met aanrommelen gehad dan met overzicht en structuur. Wat? Echt ik ben bijna 62, dan ga je toch niet weer beginnen over m'n kamer opruimen! Maar, weet je, na die nacht, van toen, die nacht die zo lang duurde, toen je er opeens niet meer was, toen zijn er dingen langzaam veranderd denk ik. Ik denk dat we ons toen alle twee realiseerden dat wij er ook een keer niet meer zouden zijn. En het is hier fijn. Het lijkt op een bepaalde manier eigenlijk heel erg op het dorp waar we ooit woonden toen ik nog heel erg jong was. Het dorp waar jullie gelukkig waren. 

Geloof me, het is goed zo. Echt. Natuurlijk wordt het nooit meer hetzelfde als toen. Toen jij en pa nog gewoon hier waren in plaats van op die zelfverzonnen wolk met alle poezen die je ooit had, en met de vader van Annet, Ans, Nico, Marga en al die anderen die klaar waren. Maar anders dan hetzelfde is ook goed. Geloof me. 

Waarom wonen er hier zoveel buitenlanders?

In Palamartsa wonen rond de 130 buitenlanders. Tenminste, dat zegt burgemeester Gosho maar die noemt dat getal al 3 jaar en in die tijd zijn er een heel bupsje nieuwe buitenlanders bijgekomen. 

Overal in Bulgarije zitten buitenlanders maar nergens wonen er, procentueel, zoveel als in dit dorp. Waarom?

Omdat ik niet van klussen houd, ons huis helemaal af was toen we het kochten en we ook geen groentetuin hebben komt er in veel gesprekken een punt dat ik, om de gang er in te houden, vraag "Maar waarom zijn jullie juist hier komen wonen?".

Steven (Mysterious Steve) voer met zijn zeilboot wat over de Middellandse Zee. Ergens in Griekenland ontmoette hij mensen die misschien zijn boot wilden kopen. Ze bleken in Palamartsa te wonen. Hij ging op bezoek. En kocht er vervolgens een huis. De zeilboot heeft hij geloof ik nog steeds. Misschien dat het verhaal wat details mist maar ik kom Steven maar één keer per jaar tegen dus navragen is lastig.

Dave kom ik soms tegen als ik door een vallei hier bij het dorp loop. Hij is de enige buitenlander die ik wel eens buiten het dorp, lopend tegenkom. Al is hij daar om zijn honden uit te laten. Net als Dave zelf zijn zijn honden vriendelijk. Dave zocht eigenlijk een huis in Bretagne. Iemand zei "Je moet eens aan Bulgarije denken". Hij tikte wat zoekwoorden bij Google in en kwam meteen in Palamartsa uit. Hier zitten wat makelaars die hun zaakjes digitaal al een tijd goed voor elkaar hebben. Hij is hier naar toe gekomen, bekeek wat huizen en het werd Palamarsta. Ook omdat hij niet de enige buitenlander in een dorp wilde zijn. En hier woonden al een aantal Engelsen.

Michael en Naomi woonden eerst in Makariopolsko. Een dorp met een, vind ik, veel mooiere naam dan Palamartsa. Het ligt een uurtje rijden hier vandaan. Ze waren daar de enige buitenlanders. Dat beviel niet. De buren waren best aardig maar de burgemeester vond buitenlanders raar en was daardoor weinig behulpzaam. Omdat ze zelf geen Bulgaars spraken was het allemaal wel erg eenzaam, en moeizaam. Ze kenden wat andere Engelsen in Palamartsa en nu wonen ze hier ook al weer een paar jaar.

Joe en July hebben, denk ik, het mooiste verhaal. Joe was leraar, July deed iets met archeologie. Ze probeerden in Engeland hun eigen groenten te verbouwen, hadden twee volkstuinen. Maar én werken én groente verbouwen was teveel. Joe werd ook nog ziek, banen vielen weg en om aan inkomen te komen verhuurden ze een groot deel van hun eigen huis. Het werd een leven dat steeds verder kwam te staan van wat ze wilden. Ze verkochten het huis en al hun bezittingen. Kochten een busje en gingen op weg. In Bulgarije bekeken ze het hele land en kwamen uit in ... jawel. Er woonden al een aantal buitenlanders, ze hoefden daardoor niet elk wiel zelf rond te maken. Na een paar jaar keihard werken aan een zelfvoorzienend leven en hun integratie (Joe spreekt als enige buitenlander in het dorp grammaticaal correct Bulgaars)(en geloof me, dat is heel knap) doen ze tegenwoordig ook gewoon leuke dingen. 

En natuurlijk helpt het in alle algemeenheid dat huizen en grond hier goedkoop zijn. Wanneer je in Sofia of één van de steden die aan zee liggen wilt wonen ben je (veel) meer geld kwijt. Maar hier kun je een best mooi opgeknapt huis met wat grond en de gebruikelijke op instorten staande oude schuur voor 45.000 euro kopen. En een bouwval, vooral geliefd bij klussende mannen (en wat zijn er een hoop klussende mannen op de wereld) is veel goedkoper. 

Het lijkt er, als ik naar de verhalen luister, op dat de aanwezigheid van buitenlanders andere buitenlanders aantrekt. De vrouw van wie wij lang terug ons huis kochten was hier ook naar toegekomen omdat hier buitenlanders woonden. Die aanwezigheid heeft voordelen, je hoeft niet zelf alles uit te vinden in een dorp waar bijna niemand een andere taal dan het Bulgaars spreekt. Maar er zijn natuurlijk ook nadelen. Hoe meer buitenlanders ergens wonen hoe lager de inspanning van de meeste nieuwkomers zal zijn om te integreren. Waarom zou je je in hemelsnaam gaan bezighouden met het verschil in het verbuigen van een werkwoord wanneer dat een afgeronde of juist een niet afgeronde handeling beschrijft? Je vraagt gewoon iets aan iemand die ook jouw taal spreekt.

In Palamartsa wonen nu zo'n, denk ik, 150 buitenlanders. Er gaan geruchten dat een Engelsman de kroeg van Miltsjo heeft gekocht. En er zou misschien een Indiaas restaurant komen in de bouwval naast de winkel van Stefka. Ook weer een Engelsman. Misschien komt er wel een punt dat het teveel wordt. Dat denk ik soms. Maar omdat ik zelf ook een buitenlander ben kan ik er moeilijk iets van zeggen. Dus doe ik dat ook maar niet.

Op stap met de club van gepenioneerden (toeristische informatie)

Er was een plaspauze bij een wegrestaurant. Dat was fijn, niet dat ik hoefde te plassen maar Pleven is meer dan twee uur rijden en de beenruimte in het busje waar we in zaten was krapper dan op goedkoopste plekken in het goedkoopste budgetvliegtuig. Buurman Jordan, die ook lange benen heeft vermoedde dat het eigenlijk een busje voor schoolkinderen was. Het wegrestaurant had trouwens zo in Hitchcock's Psycho gepast. 

De Pensionerski Klub van Palamartsa had weer een uitje. En omdat Annet en ik eigenlijk al onofficieel gepensioneerd zijn gingen we mee.

De eerste bestemming was Pleven. Pleven is een echt grote stad (bijna 100.000 inwoners) en ligt op zo'n 2,5 uur rijden. De stad ligt in de richting van de Donau, het landschap is flauw heuvelachtig. De snelweg er naar toe is, nou ja, in Nederland zou je zeggen dat er nog best en laagje of 12 asfalt overheen had gekund.

Van Pleven zagen we weinig. In de oorlog van 1876 is er om de stad fel gevochten en om dat te gedenken is er buiten de stad een panorama gebouwd. Alleen voor het gebouw van buiten zou je er al heen rijden. Vind ik. 

Binnen waren de gebruikelijke heldhaftigheden te bekijken. Maar, ook voor niet Bulgaren was het de moeite waard. Al blijft de buitenkant van het gebouw het mooist. Vind ik.

In het te kleine busje reden we daarna naar Lovetch. Ik zag nog een verlaten tankstation maar leg maar eens uit dat je daar foto's van wilt nemen. We rijden er zelf nog wel eens heen. 

Lovetch is een keurig stadje met een vrij indrukwekkend oud fort, een enorm beeld van Vasil Levski en een overdekte houten brug over de Osman rivier. Binnenin zijn allemaal vreselijk toeristische winkeltjes maar de buitenkant is best leuk. Net buiten de stad kun je naar de steengroeve waar, onder het communisme, een aantal jaren het beruchtste en dodelijkste strafkamp uit die tijd was. Opvallend genoeg wordt dat hele kamp nergens in de stad genoemd. Maar, na al deze informatie, in Lovetch aten we, holden we door de overdekte brug en zochten we het busje weer op. 

Volgende stop, Devetaschka. Bij deze plaats is een grot. Maar wacht, ik plak gewoon een foto of wat. 

Mocht je ooit in de buurt komen dan lijkt het me duidelijk dat je hiervoor best een uurtje of meer om wilt rijden.

En weer verder, nu naar de watervallen van Krushunka. Het pad naar de watervallen is nogal hemeltergend stijl dus een groot deel van de mensen uit het busje haakte af. Toch zagen we boven nog wat tanige zeventigers zoeken naar watervallen die voor een flink deel bleken te zijn opgedroogd. Veel paden waren ook afgesloten vanwege "Gevaar". Gelukkig waren Annet en ik hier al eens geweest anders waren we toch wat teleurgesteld geweest. 

Er bleek nog maar één waterval echt goed te werken. Toen we al weer bijna in het busje zaten gingen er nog wat, hmm, hoe zeg ik het in modern, vooral niet kwetsend Nederlands, niet al te vlugge en ongetwijfeld geheel buiten hun schuld om vrij omvangrijke mensen (ok, vrouwen) op zoek naar de nog werkende waterval. Nou ja, het duurde heel erg lang voor het busje eindelijk weg kon.

Geheel gebroken door het rotte zitten kwamen we na dik twee uur in de donkere duisternis terug in Palamartsa. Al onze poezen leefden nog. Al twijfelden we of we dat zelf ook nog deden.