Bulgaarse politiek, een instapcursus (deel 1)

Op zondag 9 juni stemmen de Bulgaren, nou ja, de 40 tot 50 procent die de moeite nog neemt, voor de zesde keer in drie jaar voor een nationaal parlement. Omdat het deze keer wel eens het eind zou kunnen inluiden van een korte periode van hoop op verandering doe ik een instapcursus Bulgaarse politiek.

Bulgarije heeft een parlementaire democratie. Er zijn 240 (!) volksvertegenwoordigers. Er is geen eerste kamer. Het land heeft een gekozen president. Die heeft (gelukkig) vooral een ceremoniële rol en hij/zij schrijft verkiezingen uit (dat is hier dus best nog wat werk). Als een regering valt wordt er niet demissionair doorgeregeerd. Er komt dan een waarnemende, vrij technocratische regering die in principe geen al te belangrijke beslissingen neemt. Maar een principe is hier ook maar een woord.

Bulgarije heeft een paar grote problemen; 

De ontvolking. Nu zijn er nog een bijna 7 miljoen Bulgaren. In 2050 zullen dat er net iets meer dan 5 miljoen zijn. 40% van het land is nu al een demografische woestijn, er wonen daar minder dan 10 mensen per vierkante kilometer. 

Het land en de inwoners zwalken tussen oost (Rusland) en west (de EU). 

Maar het grootste probleem is de corruptie.

Onder het socialisme was er een chronisch gebrek aan harde valuta. Een van de oplossingen voor dit gebrek was het oprichten van een afdeling binnen de veiligheidsdienst die zich bezig ging houden met smokkel. Sigaretten, goud, noem het maar op. Toen de socialistische periode eindigde in 1989 ging het smokkelnetwerk ondergronds en werden de agenten van de veiligheidsdienst, hmm, zelfstandige ondernemers. Omdat de val van het socialisme door velen al werd aangevoeld kochten medewerkers van de overheid falende staatsbedrijven op. Ze verdienden er na een sanering erg fors geld mee. Deze ex veiligheidsdienst mensen en de opkopers van bedrijven worden hier in Bulgarije vaak "Maffia" genoemd. Er worden sterke banden tussen deze maffia en de staat vermoed. 

De jaren tussen 1989 en 2005/2010 waren hier nogal een enorme bende. Regeringen vielen om de haverklap, de economie liep volledig vast, een aantal banken ging failliet waardoor duizenden Bulgaren echt alles kwijtraakten. En dan werd er op straat vaak ook nog openlijk een uiterst gewelddadige oorlog uitgevochten tussen verschillende maffiabendes. 

De foto boven dit stukje is één van de beroemdste in Bulgarije. De foto werd in 2018, via een anoniem emailaccount naar verschillende Bulgaarse media gestuurd. Je ziet het nachtkastje van Bojko Borisov. Borisov was ten tijde van de foto premier van Bulgarije. Dat hij een pistool had ontkende hij niet, dat vond hij eigenlijk heel logisch maar al die 500 euro bankbiljetten die op omkoping en corruptie wezen, die waren toch heus erin geplakt (dat is onderzocht, de foto's waren niet bewerkt). 

Borisov was, en is leider van de partij GERB (Burgers voor de Europese ontwikkeling van Bulgarije). GERB is een populistische, behoudende middenpartij die in het Europees parlement in de christen democratische fractie zit. Borisov, een gewezen bodyguard en ooit burgemeester van Sofia is een opportunistische raspoliticus. Een hardnekkig gerucht vertelt dat hij in de EU altijd Angela Merkel steunde en dat zij hem en Bulgarije daarom met rust liet. Hetzelfde zou nu mevrouw van der Leyen doen. Op GERB stemt meestal tussen 23 en 25 procent van de kiezers. Het is daarmee de grootste politieke partij van het land. Rond GERB hangt een hardnekkig geur van corruptie. Al wordt die zelden, en al helemaal niet op het niveau van Borisov bewezen.

Corruptie is hier overal. Duurbetaalde snelwegen worden slecht aangelegd. Op vergunningen moet je extreem lang wachten, of je betaalt iets, ergens aan een ambtenaar. Afval wordt illegaal gedumpt. In een beschermd natuurgebied wordt plots, zomaar een villa voor een belangrijke politicus gebouwd. Het hoofd van de douane wordt gearresteerd op verdenking van ... smokkel. Het drinkwater van een plaats wordt omgeleid naar een fabriek waarvan de eigenaar een goede vriend is van een minister. De lijst is hopeloos makend eindeloos.

Het probleem is echter dat er aan al die dingen niet of nauwelijks iets gedaan wordt. Onderzoeken worden wel gestart maar nooit afgerond of, als een onderzoek bijna klaar is wordt een team opgebroken, verdwijnen de verzamelde gegevens en kan een nieuw team helemaal opnieuw beginnen.

Veel van dat niet handelen wordt toegeschreven aan hoe de functie van procureur generaal in dit land is vormgegeven. Hij/zij bepaalt wat er met belangrijke corruptiezaken gebeurt. Of vooral, niet gebeurt. Het probleem is dat een falende procureur generaal alleen door rechters kan worden ontslagen. Alleen zijn die rechters vaak weer aangesteld door de PG. Een cirkeltje dus. De laatste PG stapte trouwens zelf op nadat hij een aanslag op zichzelf had verzonnen. 

Iedereen in de politiek kent elkaar, heeft een hekel aan elkaar, of juist niet, maar dan toch misschien vandaag weer wel. Het houdt iedereen bezig maar er veranderd niets. Het doet mij vaak denken aan de gemeente politiek in Den Helder.

De laatste paar jaar hebben hervormingsgezinde partijen geprobeerd Bulgarije minder corrupt te maken. Maar daar zijn ze eigenlijk niet in geslaagd. Ook zij verloren zich in geharrewar en procedures. Een stabiele regering was nauwelijks te vormen, en hup daar viel weer een regering. De meeste kiezers zijn het na zes verkiezingen in 3 jaar wel helemaal zat. 

In de aanloop naar de verkiezingen van 9 juni zie je de partij van Borisov weer rond de 25% hangen. De voornaamste hervormers (de PP-DB ofwel "Wij gaan door met de verandering") zakt weg naar een tegenvallende 13%. 

Het ziet er naar uit dat Borisov samen met Delyan Peevski, wacht, Peevski, die is ook heel bijzonder.

Delyan Peevski. Peevski is mede-leider van DPS (Beweging voor Rechten en Vrijheid). DPS is een partij die zich voornamelijk richt op Bulgaren met een Turkse achtergrond. Peevski is oligarch, media mogul, kortstondig baas van de veiligheidsdienst en hij staat op de zogenaamde Magnitsky lijst. Op die lijst, van de VS, kom je als er hardnekkige aanwijzingen van corruptie zijn. Het Verenigd Koninkrijk komt hij ook al niet in want ook daar staat hij op een corruptielijst. Peevski verklaarde onlangs dat hij niet wilde dat er ook maar iets veranderde aan de rechterlijke macht of de veiligheidsdiensten in Bulgarije. Nergens voor nodig, prima diensten.

Het ziet er naar uit dat op zondag de partijen van Borisov en Peevski samen geen meerderheid zullen halen. Maar misschien vinden ze een ander, klein partijtje dat met hen wil regeren. En dan is het klaar met de pogingen tot hervormingen. EU gelden zullen rijkelijk deze kant op blijven stromen en met dat geld aangelegde snelwegen zullen blijven instorten voor ze geopend zijn.

En als er geen regering gevormd kan worden. Dan is er ook niets aan de hand. Dan komen er in het najaar weer nieuwe verkiezingen.