Als de kerkklokken luiden

De laatste keer dat ik de kerkklokken hoorde liep ik ergens buiten het dorp. Ik deed hetzelfde als wat we doen als we ze horen en bijvoorbeeld hier in de tuin zijn. Als de kerkklokken luiden ga je slagen tellen. 

In heel Bulgarije woonden op 15 september 2021, de datum van de laatste volkstelling 6.519.789 mensen, dat waren er 845.000 minder dan 10 jaar daarvoor. In Palamartsa woonden op die datum 413 mensen. Dat is niet veel, de bevolking van het dorp is veelal op leeftijd en de kerkklokken luiden dan ook met enige regelmaat.

Wanneer er iemand overlijdt luiden de kerkklokken. Niet bij Turkse Bulgaren, maar die wonen hier niet veel meer, en het kost geld om de klokken te laten luiden dus bij heel arme mensen blijft het stil. Maar, de klok klinkt één maal wanneer er een kind sterft, twee maal bij een vrouw en drie maal voor een man. En die reeks wordt een keer of tien herhaalt. 

Aan de buitendeur van het huis waarin iemand overleden is verschijnt al vlug een grote zwarte strik. De strik is een teken van diepe rouw en blijft zo'n beetje een jaar hangen. Er zijn hier huizen waar al jaren een zwarte strik hangt, de overledene was dan de laatste bewoner van het huis en er is niemand meer die de strik weg kan halen. Er zijn trouwens ook bewoonde huizen waar de strik na het overlijden heel vlug weer verdwijnt. Niet elke rouw is misschien even diep.

Toen Annet en ik hier jaren geleden voor het eerst waren verbaasden we ons erg over de velletjes papier met daarop tekst en een foto die we op veel plekken zagen hangen. Op huisdeuren, centrale plekken, soms zelfs op bomen. Hier in het dorp zijn die centrale plekken het gemeentehuis en het winkeltje van Stefka. 

Zo'n vel heet некролог of, fonetisch, necrolog, een overlijdensbericht. Op het bericht staat de naam, een foto en hoe lang het geleden is dat de persoon overleed. 

Deze necrolog is van Nikolai, hij woonde twee huizen verderop. Hij overleed net voor wij hier kwamen wonen. De necrolog is al weer aangepast want degene die er nu hangt is uit 2022 en heeft het over "is een jaar geleden overleden". Op sommige necrologs staan mensen die al jaren en jaren geleden overleden. 

Ik moest wat wennen aan al die bewijzen van overlijden, van dood. Maar het is, denk ik nu wel een mooi gebaar, een mooi teken, een herinnering.

Al hebben we ook zonder necrolog soms over Nikolai. Twee van de poezen, Gijs en Lenie woonden bij hem. Als Gijs zich weer eens uitrekt, gaapt en zich tevreden als een bolletje oprolt zeggen we, niet altijd maar met regelmaat "Nikolai is blij dat ze goed terecht zijn gekomen".