Vroeger is hier nog lang niet voorbij

De mensen die in het gemeenschapshuis naar de foto kijken zullen mensen van vroeger zien. Zichzelf misschien, of hun ouders, kennissen, zoiets. Voor mij is het alleen een foto met mensen in klederdracht. Een foto met mensen die zitten voor de afbeeldingen van Lenin en Dimitrov. 

Bulgarije werd communistisch in 1944, al kun je over dat jaartal nog wel wat vitten. Het communisme zorgde voor een flinke verhoging van de levensstandaard in Bulgarije. Iedereen ging naar school, dorpen kregen elektriciteit, vrouwen gingen werken, de gezondheidszorg werd verbeterd. 

Je ziet ze her en der nog, de rode sterren van vroeger. Hoog op de muren van transformatorhuisjes. Of roestend boven waterputten. Er staan nog kleine monumentjes voor mensen die niemand meer kent, ook weer met een rode ster. Soms is er nog een propagandakreet, net niet helemaal weggebleekt te zien. 

Duizenden werden omgebracht na de machtsovername van 1944. Wat jaren daarna kwamen de kampen. Belene en Lovech zijn het beruchtst maar er waren er door het hele land tientallen. 

In 1989 is het in het hele Oostblok onrustig en rumoerig. Mensen willen meer vrijheid, een ander systeem. Ook in Bulgarije wordt gedemonstreerd maar hier ging het om het milieu, de angst voor een oude kerncentrale en de wanhopig slechte elektriciteitsvoorziening. De BCP (Bulgaarse Communistische Partij) voelt dat er iets geheel uit de hand kan lopen en met een geruisloze interne coup wordt Todor Zhivkov die al aan de macht is vanaf 1954 verwijderd. De BCP neemt de naam BSP (Bulgaarse Socialistische Partij) aan, organiseert vrije verkiezingen en wint die dan ook nog. 

Bij elke verkiezing die er hier is wordt er altijd een keer een artikel geschreven waarin staat welke te kiezen mensen banden hadden met de inlichtingendiensten uit de communistische periode. Vaak zijn dat er meer dan vijftig.

Nog steeds is het onbekend hoeveel mensen er in de kampen hebben gezeten. Onbekend blijft hoeveel mensen er daar precies omkwamen. Niemand van enige naam of faam is ooit echt gestraft, dossiers zijn zoek of nog steeds geheim. 

Niet te ontwijken zijn de monumenten ter herinnering aan de mislukte communistische opstand van 1923. Er zijn er hier een stel in de omgeving. Ze zijn neergezet in de communistische periode. Sommige vervallen, maar ze vervallen maar erg langzaam.