De plaag (boek)

"Is het waar dat je er van die cafés hebt waar je straffeloos mag blowen?" Dat is waar, beaam ik. Hij laat zijn hoofd op zijn borst vallen. "Fok". Ik doe er nog een schepje bovenop door te stellen dat niet alleen Amsterdam, maar elk Nederlands dorp dat zichzelf respecteert over minstens één coffeeshop beschikt. Hij kijkt me vol ongeloof aan, als had ik hem net de visionaire contouren van het walhalla geschetst. Daar zou hij wel eens heen willen gaan. Er is echter één puntje waarover hij eerst nog opheldering wil: "Zijn er bij jullie ook kaffers?". Nu heb ik hem, wrijf ik me in de handen, nu heb ik hem. "Enorm veel".

"De plaag - Het stille knagen van schrijvers, termieten en Zuid-Afrika" van David van Reybrouck is een raar boek. Ik zeg het meteen maar. Non-fictie geschreven in een golvende taal die misschien wel literatuur is. Over een, in aanvang pietepeuterig klein en redelijk irrelevant onderwerp.

Nam Maurice Maeterlinck, de Belgische schrijver én Nobelprijswinnaar (ik had nog nooit van hem gehoord, dat zal vast een schande zijn) in zijn "La vie des termites" uit 1926 een idee over van de Zuid-Afrikaanse schrijver Eugene Marais? Het is een vraag waar niet veel mensen van wakker zullen liggen. Als ze de vraag al zouden kunnen verzinnen. Van Reybrouck struikelt over de vraag wanneer hij een kop soep zit te eten. En tegelijkertijd een boek leest. Een kleine gebeurtenis, die al vlot op een zoektocht, een obsessieve zoektocht uitdraait.

Van Reybrouck leest, bezoekt archieven, ontmoet (zie het citaat aan het begin), denkt, schrijft, reist. In Belgie en Zuid-Afrika. Zijn "niet weten" is ook het "niet weten" van de lezer. Zijn ontdekkingen worden de ontdekkingen van de lezer.

Elk' ydel vrees sal daar verdwyn;
Daar sou ek vrede weer besef
Waar Tebes in die stil woestyn
Sy magtig' rotswerk hoog verhef.

                      Eugene marais

Ik geef onmiddellijk toe dat er misschien zinvoller kennis is dan weten wie Maeterlinck was, of Marais. En dat plagiaat? Ach, het is een mooie aanleiding. En misschien zat de lezer ook niet te wachten op kennis over termieten, de natuur van Zuid-Afrika, opium of de Waarheidscommissie. Ik wist tenminste niet dat ik er op zat te wachten. Maar blijkbaar was het wel zo want ik las het boek met meer dan veel plezier. Wat vast komt omdat ik iets heb met mensen die zich totaal kunnen verliezen in schijnbaar onooglijke onderwerpen en die daar dan ook nog in mooie taal over kunnen schrijven.

Prachtboek.

David van Reybrouck schreef later het veelgeprezen en bekroonde "Congo".