Een onvindbare man op een sokkel

Misschien bleef het beeld in mijn hoofd zitten omdat het anders is dan de meeste die je hier ziet. De meeste beelden zijn neergezet in de jaren 50 en 60 in een vage "brutalism for the millions" stijl, kubisme voor het proletariaat kan misschien ook. Hoekige lijven, strenge koppen met heroïsche blikken. Maar het beeld in Svetlen, het dorp ligt een kwartiertje verder is anders. Het heeft iets rustigs onverzettelijks. Ook al heeft de man dan een mitrailleur in zijn hand. 

Maar misschien irriteerde het onleesbaar zijn van de tekst op het monument me gewoon. Bewegende dingen zijn al lastig, als iets dat permanent stilstaat al niet duidelijk is wordt het vervelend.

Maanden nadat we het monument zagen klikte ik toevallig op een achterafpagina van de website van de gemeente Popovo. Alle beelden in de gemeente staan er op. De pagina (en een flink deel van de rest van de website) is niet meer bijgewerkt sinds 2012 maar, het beeld in Svetlen is gelukkig ouder. 

De man op de sokkel is Stoyan Palauzov. Volgens de website vocht hij in de Spaanse burgeroorlog tegen aanhangers van Franco en in de Tweede Wereldoorlog tegen fascisten.

Bulgarije was, je kunt er niet omheen, fout in de Tweede Wereldoorlog. Net als in de Eerste Wereldoorlog koos het kant van Duitsland. Erg ideologisch was die keuze trouwens niet. Bulgarije hoopte land dat verloren werd tijdens de Balkanoorlogen terug te krijgen en, een opportunistische reden, het Duitse leger moest door Bulgarije heen om Griekenland te veroveren en zou van Bulgarije waarschijnlijk weinig heel laten. Toen het Duitse leger bij de Donau stond koos Bulgarije de kant van Duitsland. Over de rol van dit land in de oorlog kun je een hoop zeggen, heel duidelijk is die periode niet. Voor mij dan. Opvallend is wel dat er, na protesten, vanaf Bulgaars grondgebied geen joden naar concentratiekampen zijn gebracht. Al zitten daar ook weer wat mitsen en maren bij. 

Maar, Palauzov.

Palauzov was één van de 56 Bulgaren die in augustus 1941 vanuit de Sovjet-Unie werden gedropt in Bulgarije. Sommigen werden door onderzeeërs aan land gezet. Anderen waren, onder wie Palauzov waren parachutist. De bedoeling was dat de 56 inlichtingen zouden vergaren, spoorlijnen en dergelijken zouden saboteren en ook nog een volksopstand zouden proberen te ontketenen. Van dat alles kwam helemaal niets terecht. De Duitsers wisten, vaak na tips/verraad door de lokale bevolking 28 mannen te arresteren. Ze werden later bijna allemaal gefusilleerd. Palauzov werd, met twee anderen gedropt bij het dorp Goryani. Hij en een ander werden in hun slaap doodgeschoten door de derde man, die een Duitse geheim agent bleek te zijn. 

En dat was het. Stoyan Palauzov. Verder kom ik niet. Werd hij geboren in Svetlen, en staat er daarom daar een beeld van hem? Hoe oud was hij? Vocht hij echt in Spanje (want daarover kan ik ook al niets vinden)? Zat hij, net als een deel van de 56 Bulgaren in de kampen van de Sovjet Goelag toen hem werd opgedragen naar Bulgarije te gaan? Waarom is er geen wiki over de man, zelfs niet op het cyrillische deel van het internet?

Het maakt natuurlijk niet uit, of ik dat, of wat dan ook, weet. Het beeld staat daar toch wel. En niemand zit er verder op te wachten, maar ergens hoop ik nog iets meer te vinden over de man die onverzettelijk op zijn sokkel staat te zijn. Hij staat erbij alsof hij meer te vertellen heeft.