Bulgaars leren is niet altijd een pretje.

Tot voor een paar maanden terug reden we woensdags altijd vrolijk naar Targovishte. In de drie kwartier die dat duurt staat er vrolijke muziek op, kijken we wat rond, vloeken wat op levensmoede Bulgaarse autobestuurders, al met al, het is gezellig. In Targovishte doen we boodschappen en, waar het echt om gaat, volgen we onze wekelijkse les Bulgaars. Na die les zitten we dan als dode vogeltjes stilletjes te zitten, we mompelen wat over hoe moeilijk het was en na een paar dagen begrijpen we wat we leerden.

Tot voor een paar maanden terug, sindsdien rijden we vrolijk heen maar lachen we licht tot zwaar hysterisch over zoveel gekkigheid op de terugweg. En vorige week wist ik het zeker, dit land verkeert in een permanente staat van bouwval omdat Bulgaren de hele tijd staan te denken welke werkwoordsvorm ze moeten gebruiken. 

Bulgaars leren begint vrij eenvoudig. Met het alfabet. Dat alfabet is cyrillisch maar dat valt heus wel mee. Hierboven staat het. In de derde en zesde kolom staan de westerse letters. In de eerste en vierde de standaard cyrillische letters. Dat cyrillisch lijkt ingewikkeld maar het valt, dat zei ik al, reuze mee. Er zijn letters die uniek zijn voor het cyrillisch, die kun je leren. Er zijn letters die wij in het westerse schrift ook hebben, daar hoef je niets voor te doen. Het enige dat lastig is zijn de letters die wij in het westen ook hebben maar die hier een andere betekenis hebben, de B en p. De B is hier een v en de p is een r. Maar meer is het niet.

Is dat het? Nee! Je komt er hier al vlug achter dat er hier nog een alfabet is (kolom 2 en 5). Dat alfabet is een afgeleide van de geschreven vorm van het cyrillisch. En, ik geef het toe, ook na 3 jaar drijft dit alfabet me tot ware waanzin. Kijk voor de lol eens bij de westerse letter d, in het cyrillisch is dat een heel andere letter, dat is te doen. Maar in het tweede alfabet is dat opeens een westerse g! En kijk eens bij de letter m, dat is in het cyrillisch een м, en in de handgeschreven versie ook. Kijk dan bij de t. Dat is in het cyrillisch een t maar in het andere alfabet een m maar dan één met ronde boogjes! Gek wordt je er van. Deze versie van het alfabet zie je in tijdschriften, boeken, in supermarkten, best veel dus. Ik kan er nog steeds niet aan wennen.

Het Bulgaars heeft een obsessie met mannelijk, vrouwelijk en onzijdig. Bijvoeglijke naamwoorden voegen zich in hun uitgang naar het geslacht van het zelfstandige naamwoord. Dat is flink wennen. Maar verder, ach. De woordvolgorde in de zin wijkt vaak af van de volgorde in het Nederlands. Ik zou je het tweevoud uit kunnen leggen, en dat mannelijke woorden dan opeens een vrouwelijk telwoord krijgen. Maar wordt je daar vrolijker van? 

Bulgaars was lastig. Maar dat komt ook doordat we in een dorp wonen. Het is hier stil en er zijn weinig mogelijkheden om dat wat je leert in een gesprekje uit te proberen. Daar komt nog bij dat ik toch al niet zo heel goed ben in zomaar wat kletsen. Annet is veel socialer dan ik, dus die kletst vrolijk met Stefka van het winkeltje als die niet goed geslapen heeft. Onze Bulgaarse lessen zijn in het Engels, dat is soms lastig hoewel we natuurlijk very vloeiend English speaken.

Maar, tot voor een tijdje terug ging het best goed, vlot ook wel. Maar toen kwam het verschil tussen, ja, hoe leg ik het uit? Er is hier, en in andere Slavische talen een verschil tussen de werkwoordsvorm in de tegenwoordige tijd die een complete handeling beschrijft en een handeling die nog niet is afgerond. Bijvoorbeeld, ik lees boeken (een algemene beschrijving) en ik lees op dit moment dit specifieke boek. Ben je er nog? Bijvoorbeeld, hmm, het werkwoord gaan is (in westers schrift) otivame. Ik ga wordt "otivam", dat is te leren. Maar wanneer je wilt zeggen dat ik met de excursie die nog plaats moet vinden meegaat wordt het plots "otida" (de verleden tijd is trouwens "otidox"). Maar de a waarmee otida eindigt wordt een e wanneer je het hebt over we, dan wordt het otidem. En gaat dat dan zo met elk werkwoord. NEE! En dat is het ergste. Deze week hoorden we dat er soms een voorvoegsel voor het werkwoord komt. En dat er daar 18 verschillende van zijn. 18! En dat er geen regel is, maar dat je het gewoon moet weten/leren. 

Sinds we dit hoorden sta ik dus, als ik al wat wil zeggen, te denken "Is dit nu een complete handeling of is het al een afgeronde en hoe verbuig ik eigenlijk het werkwoord zabraviam (vergeten)?" en dan is degene tegen wie ik iets wil zeggen allang drie straten verder.

Maar we houden vol! 

истински!

Hoe stemde het dorp eigenlijk?

Er zijn hier nogal eens verkiezingen. Zo'n beetje elk half jaar. Ik dacht daarom bij de laatste, die van eind oktober, ik zeg er eens niets over. Ze waren niet afwijkend. Er was geharrewar. Er was sprake van (grootschalige) stemfraude. En na de verkiezingen waren de partijen ongeveer even groot als daarvoor. Dikke kans dat men in maart weer naar de stembus moet/mag omdat het maar niet lukt een regering te vormen. Er wordt geschreeuwd. Er wordt beschuldigd. Maar daar blijft het tot nu toe bij. 

Een week na de verkiezingen stond ik voor de winkel van Stefka te wachten. Omdat de meeste klanten van Stefka nauwelijks haast hebben had ik alle tijd om de formulieren die achter het raam waren geplakt eens te bestuderen. Het bleek om de uitslag van de verkiezingen in Palamartsa te gaan. En die uitslag week totaal af van wat er landelijk was gebeurd. 

Dit plaatje laat de landelijke uitslag zien.

Ik ga niet al die partijen uitleggen. Dat doe ik, erg kort, bij de lokale uitslag. 

In Palamartsa mochten 306 mensen stemmen. Dat zijn meer mensen dan die hier wonen. Een aantal mogelijke stemmers woont in de stad hier vlakbij, Popovo. Een ander deel is verdwenen, dan wel overleden. Na deze verkiezingen zag ik ergens de oproep om de lijsten met kiezers eens op te schonen want die zijn zo vervuild dat fraude bijna te makkelijk is.

Maar goed. 306 mogelijke stemmers. 183 mensen stemden ook echt. 7 mensen vinkten het vakje met "Ik stem op geen van de partijen" aan. 

Hierna de stemmen per partij met een (kort) karakteristiek in de volgorde van de lijst van Stefka's winkel.

Vilichie - 4 stemmen (2,3%). Uiterst rechts. Werd op Twitter door iemand omschreven als "Fascisten die de weg kwijt zijn". Kwamen landelijk 21 stemmen tekort voor een zetel. 

ITN - 5 stemmen (2,8%). Schaamteloos populistisch. Meestal conservatief al is het me onduidelijk wat ze precies willen. De leider is zanger en talkshowhost.

DPS (Peevski) - 6 stemmen (3,4%). DPS trekt vooral stemmen van Turkse Bulgaren en Roma. Pro EU, niet tegen de NAVO. Corrupt. De DPS brak in 2en na de voorlaatste verkiezingen. Dat zorgde nogal voor ophef met bezettingen van kantoren en huizen van de andere helft van DPS. Peevski is de leider van deze fractie. Peevski is één van de belangrijkste en machtigste mensen in dit land. Heeft veel invloed in de veiligheidsdiensten.

DPS (Dogan) - 7 stemmen (3,9%). Ahmed Dogan was, en is ere voorzitter van de DPS. Corrupt met hoofdletters.

Vuzrazdahne - 8 stemmen (4,5%) - Extreem rechts en extreem nationalistisch. Wil Bulgarije uit de EU. Anti NAVO. Dikke vrienden met Putin. De partij achter het verbod op LHBTQ propaganda op lagere scholen. 

MECh - 2 stemmen (1,1%). De letters van de naam staan in het Bulgaars voor moraal, eenheid en eer. Als je de 3 letters als één woord leest betekent dat zwaard. Uiterst nationalistisch, eurosceptisch, populistisch en rechts. 

GERB - 26 stemmen (14,7%). Pro Europa, pro NAVO. Behoudende middenpartij. Is één van de partijen die het gezicht is van wat er mis is in dit land. Macht om de macht. Vriendjespolitiek. Corrupt. 

Ataka - 1 stem (0,5 %). Een van de oudste extreem rechtse politieke partijen in Europa. Heeft een hekel aan roma, buitenlanders, islam, noem het maar op. Ik wist eerlijk gezegd niet dat de partij nog bestond.

PP-DB - 3 stemmen (1,7%). Liberaal, progressief (voor Bulgaarse begrippen). Erg voor EU. Pro NAVO, anti Putin, anti corruptie. De partij is erg bezig met het hervormen van de rechtsspraak en het zeker stellen van rechten van burgers. 

Bulgaria Rise - 1 stem (0,5%). Ik heb geen idee. Schijnt conservatief te zijn maar dat is hier nauwelijks bijzonder.  

BSP - 113 stemmen (64,2%). De winnaar (in Palamartsa dan). De Bulgaarse Socialistische Partij. Voortgekomen uit de Bulgaarse Communistische Partij. Voor je nu denkt "Zo, dat is een progressief dorp", één van de verkiezingsposters van de BSP had de tekst "Rusland is onze vriend". En er dreigt een schandaal(tje) omdat Rusland een consulaat zou hebben in het partijkantoor van de BSP in Varna. Bulgarije sloot in 2023 juist het consulaat. De BSP is economisch links maar sociaal cultureel erg behoudend. 

In Palamartsa wonnen de socialisten. In het hele land werden ze de vijfde partij. De landelijke winnaar, GERB, kreeg hier 26 stemmen. Al met al, Palamartsa is geheel niet gemiddeld. Wat toch weer mooi is. 

Mocht je ergens tijdens het lezen afgehaakt zijn. Dat geeft niets. Er zijn binnenkort vast weer nieuwe verkiezingen.  

We gingen naar Tord.

Vrijwel onmiddellijk nadat we Wim in zijn reismand hadden gefrommeld begon hij klagelijk maar toch ook vooral hard te miauwen. Gijs wachtte daarmee even tot we het dorp, dat slecht zichtbaar in een wolk verscholen ging, uit waren. Gijs miauwt vooral heel zielig, met zo'n "Maar wat doen jullie me nu toch aan" klank.

Nadat we Wim en Gijs bij de dierartsen, waar ze mochten overnachten, hadden gebracht stapten we op de trein naar Sofia. De andere poezen, Wim en Lenie zouden brokjes van buurvrouw Dushka krijgen. Voor Wim en Gijs was dat geen optie, die gaan stuk als ze 's nachts buiten blijven.

Met de trein naar Sofia, daar doe je 5 uur en nog wat luttele minuten over. In die tijd kijk je naar een landschap dat eerst lekker rommelig met heuvels is, dan een tijd bloedsaai door het platte noorden en dan weer leuk door de spectaculaire Iska kloof naar het zuiden. Al zie je die verschillen beter als de wolken niet zo ernstig laag hangen. In de 5 uur wordt je menigmaal gecontroleerd door een conductrice. Ze kijkt of je op de goede stoel zit (in een Bulgaarse trein koop je een plaatsbewijs en niet zo'n laffig Nederlands vervoersbewijs) en of je, mysterieus, het bonnetje waarop staat dat je betaalde nog hebt. 

Na 5 uur rolden we uit de trein en namen de metro naar het hotel. Dat lag tegenover het Bulgaarse parlement en naast een filiaal van de bibliotheek (dat ik links liet liggen, het is nu meer dan 3 jaar terug dat ik dat werk deed). Vervolgens liepen we vlug naar de winkel van Dukyan Meloman. Meloman heeft een kleine platenwinkel. Zo'n eentje waar je uit kan ademen en weer gaat geloven dat er meer is dan hypergierende folk op een accordeon waarvan niet alle toetsen het meer doen. Er werken een aantal mevrouwen in de winkel die zo in een erg ouderwetse bibliotheek hadden kunnen werken. Contactgestoord tot op het bot. Al met al, een genot.

We aten wat en zochten de Bulgaria Hall op. Een zaal die in de jaren 50 werd neergezet en waar op de gevel nergens staat dat het de Bulgaria Hall is. Binnen hing de sfeer van een lang, erg lang durend communistisch partijcongres. Net als in de trein kwamen de meeste mensen net op tijd, of eigenlijk iets te laat binnen. En, ook weer net als in de trein gingen een aantal mensen op de verkeerde plek zitten. Dat doen Bulgaren graag. Ze kletsen dan wat, kijken verwonderd als blijkt dat het stoelnummer echt op hun kaartje staat om vervolgens naar de correcte plaats te gaan. Waar waarschijnlijk ook weer mensen zitten die daar weer niet horen. Al met al, het duurde even.

Het ligt voor de hand dat ik nu wat ga tikken over het optreden van de Noorse jazzpianist Tord Gustavsen. Maar dat doe ik maar niet. Het was erg fijn, mooi ook. Meneer Gstavsen had er zin in en vooral de, met opgerolde kranten drummende drummer was een plezier om naar te kijken. Maar, Gustavsen speelt jazz en daar hebben de meeste lezers niets mee. Je zou kunnen luisteren naar zijn laatse cd/lp "Seeing" maar de kans is niet erg groot dat je dat echt gaat doen.

Na afloop kochten we, de pizza was erg zout geweest en de zaal meer dan comfortabel warm, een fles frisdrank en wandelden we door donker Sofia naar het hotel. We werden maar twee keer bijna door een poenerig auto geschept. Het verschil tussen stad en platteland is in Bulgarije onoverbrugbaar enorm. 

In de ochtend aten we weer wat, namen de metro naar het station en zaten vervolgens weer 5 uur in de trein. Gijs lag heerlijk te slapen bij de dierenarts. Wim was nog steeds bozig en beide hadden niet gegeten, geplast of gepoept. Wim deed die laatste twee dingen  natuurlijk, waarschijnlijk van opluchting, al kan wraak ook, in zijn reismand. Het dorp lag nog steeds in een wolk en Henk en Lenie waren opgelucht dat we er weer waren.

Er was van alles gebeurd. Al gebeurde er tegelijkertijd ook weer niets bijzonders. Misschien zit daar een diepere betekenis in. Maar waarschijnlijk niet.

Een ongeluk, of moord?

                                                            De moeder van Momchil (foto van Facebook)

Er staat weinig vast. Bijna alles is gerucht, gepraat, misschien geklets. Maar het houdt wel iedereen bezig. Hier dan.

Ik weet nog dat Annet het voorlas, in april. Langs de weg tussen Popovo en Razgrad was het lichaam van een man gevonden, iets verderop lag zijn motor. Het is een gevaarlijke weg, dat zeiden we nog. Eerder kwam een Engelsman daar al om, en de berijder van een paard en wagen. 

Maanden later, augustus of zo was er in Popovo een bijeenkomst op een kruispunt midden in de stad. Hopen motorrijders reden er rond. Het ontging ons dat, en wat er aan de hand was.

Maar daarna ging het snel. De bijeenkomst bleek het begin van een langdurige en ook steeds groter wordende protestactie. Al blijft ook nu nog steeds onduidelijk door wie er wat nu precies zeker geweten wordt.

Na wat praten met mensen, Bulgaren, Joe die goed Bulgaars spreekt, de kapper die ook motor rijdt, is dit ongeveer het verhaal. Al is er, volgens mij helemaal niets zeker of bij voorbaat waar.

De man die in april gevonden wordt heet Momchil Georgiev. Momchil was op bezoek geweest in Drinovo (wat aan de weg ligt waar hij gevonden werd). Zijn motor lag veel te ver bij hem vandaan (of juist veel te dichtbij). Dagen (weken wordt ook genoemd) na zijn dood krijgen zijn ouders te horen dat de kleren van Momchil verdwenen zijn. Van iemand (volgens de kapper een zigeneur) bij het mortuarium horen zij dat Momchil niet verongelukte maar was neergeschoten. Er zouden drie kogelgaten in zijn rug hebben gezeten. De foto's die bij de autopsie zijn gemaakt bleken te zijn verdwenen. Ook het autopsierapport is er niet, of mogen de ouders niet lezen, of is bijgewerkt. 

Momchil zou vermoord zijn. Nu gebeuren hier met regelmaat rare dingen maar als vroegere lezer van vele puzzeldetectives vroeg ik me wel af waarom hij vermoord zou zijn. Dat blijft onduidelijk. Alleen Nedgemettin, de kapper, had gehoord dat hij een vriendin zou hebben gehad die zelf weer andere vriendjes had gehad. Een van die vriendjes, een heel rijke zou de moord hebben geregeld. En vervolgens bakken met geld hebben gestoken in het omkopen van iedereen.

Nu gaan er in dit land permanent de raarst geruchten rond. Vaak zijn ze er even en dan verdwijnen ze weer. Dit hele verhaal is niet verdwenen doordat een blogger (vlogger kan ook) zich er mee is gaan bemoeien. Simon Milkov heet hij. Milkov blijkt trouwens al een aantal malen gearresteerd te zijn voor het bedreigen van politieagenten en hooliganism. Hoe zuiver hij is, ik weet het niet. Maar vakkundig heeft hij het protest wel steeds groter weten te krijgen. Er werd eerst gedemonstreerd in Popovo. Door echt erg veel mensen, ik wist niet dat er zoveel mensen in Popovo woonden. Later in Targovishte, de "hoofdstad" van de provincie. Zelfs in Sofia werd gedemonstreerd. Daarna volgden wegblokkades. Nu wordt er een belangrijke doorgangsweg bij Popovo geblokkeerd. Maar er zijn ook al blokkades bij andere plaatsen geweest. En er zijn hier niet echt veel wegen door deze blokkade moeten auto's maar vooral vrachtwagens uren omrijden.

Vanmorgen, we moesten toch even naar Popovo zijn we even wezen kijken bij de blokkade. Keurig gedaan. Je zet wat auto's dwars op de weg, wat mensen erbij en klaar. Een aardige protesteerder die best goed Duits sprak legde uit dat ze daar blijven tot 11 november, dan wordt het lichaam van Momchil opgegraven en volgt er een nieuwe autoptie. De man wist trouwens ook zeker dat de moordenaar van Momchil een politieagent was.

Is het dan voorbij? Ik denk het niet. De acties zijn groot, veel groter dan ik eerst door had. Mensen zijn boos. En hoewel het hele verhaal rond de dood van Momchil mij nogal onwerkelijk overkomt is het nu zo groot geworden dat, ook als er uit de autoptie niets bijzonders tevoorschijn komt er heel veel mensen zullen zijn die dat niet zullen geloven. Nederlanders zijn misschien wantrouwig naar de overheid maar de mate van wantrouwen hier heeft iets van een peilloos diepe trog in de oceaan. Er zal iets moeten gebeuren anders staan de protesteerders er over een week of twee nog steeds, of weer. 

Misschien klinkt dit allemaal nogal, geen idee, apart? De kans dat het allemaal doodbloed is best aanwezig. Maar aan de andere kant, het communisme eindigde hier deels doordat bezorgde burgers steeds vaker de straat op gingen om te demonstreren over de vermeende onveiligheid van een kerncentrale. En de aandacht voor corruptie kwam er hier pas na een ludieke actie bij een illegaal in de duinen gebouwde villa van een politicus. Dus je weet het niet. Zoals je het hier eigenlijk bijna nooit echt weet.